Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

cudzoziemszczyzna postać gramatyczna

Hasło w cytatach: cudzoziemczyzna, cudzoziémczyzna, cudzoziemczyzna głoskowa
Język: polski
Geneza: rzecz. od cudzoziemski
Dział: Morfologia, Składnia, Leksykologia, Pisownia (współcześnie)
  • Część III. Pisownia: Mucz/1825
  • Część czwarta prawideł gramatycznych, wyrazotwornia: Szum/1809
  • Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
  • O przenośniach: Rew/1845
  • O składni w ogólności: DwBg/1813
  • Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854

Cytaty

Postaci grammatycznych jest w polskim języku pięć:

1wsza: Wyrzutnia, gdzie się syllaba albo głoska jaka wyrzuca, [...].

2ga: Dodatnia, gdzie się syllaba jaka albo głoska dodaje, [...].

5ta: Cudzoziemczyzna, gdzie się wyraz jaki cudzoziemski używa, i czasem ma cudzoziemską odmianę grammatyczną, np. to Gimnazjum, tego Gimnazjum, temu Gimnazjum i t. d.

Darmo by kto sobie np. pracę zadawał na utworzenie nowych prawdziwie polskich wyrazów na miejsce, choć cudzoziemczyzną trącących, ale już przyjętych wyrazów i każdemu znanych: cegła, cło, grunt, Historia, Matematyka, Senat i t. d

Tu należy zamiana głoski za głoskę, np. łacny zamiást łatwy: męcherz zamiást pę­cherz: i cudzoziemczyzna, to jest uży­cié obcégo słowa za swojskié, np. ratusz, albo swojskiégo z cudzoziemska.

Ujęcié sło­wa domyślnégo wpráwdzie, ale do sén­su i Składni potrzebnégo, jeżeli nie czyni żádney odmiany w Składni, zo­wié się Wyrzutniá, np. wielé lát zamiást przez wielé lát: jeżeli zaś zachodzi jaká odmiana w Składni dlá domyślnégo sło­wa; naténczas zowié się Syllepsis, np. Igna­cy z Jáném z Andrzeja zrodzéni (ludzie); otwórzcie tam kto (o! ludzie): jeżeli na koniec trudno się domyślić opusczonégo słowa, a Składnia niezwyczajná po­dobná jest jakiému cudzoziemskiému językowi; zowié się to powszechnie cudzoziemczyzną.

Cudzoziémczyzna, jest zwyczáj cudzoziémski w jednym lub kilku wyrazach, zwyczajowi narodowému prze­ciwny. Widziéć Cudzoziemczyznę w nauce o rodzajach [...] to jest przez zwyczáj Grecki.

[...] Ch, pisze się wszędzie, prócz następujących wyrazów i od nich pochodnych: […] 2. Przyswojone, pisanie w cudzoziemszczyźnie przez h, np. honor, humor.

Dodatni, wyrzutni, zamienni, cudzoziemczyzny głoskowej, używamy dla złagodzenia lub obostrzenia brzmień w wyrazach, lub dla nadania zakończeń według swojej mowy wyrazom przyswojonym z obcej; jak to widzieliśmy na wyrazach: dramma, poema z greckiego wziętych. Cztery te postaci, że mają na celu zewnętrzną formę, czyli głoski; ztąd pod tym względem nazywają się grammatycznemi czyli głoskowemi.

Cudzoziemszczyzna jest, kiedy albo wyraz polski na sposób obcego języka zakończony jest lub odmieniany, albo kiedy wyraz cudzoziemski obcym lub wcale osobnym sposobem odmieniamy lub używamy, np. babus, kulas, myszeis.