terminów gramatycznych online
imię zbiorowe
Język: polski
- Część II. O Imieniu: Mucz/1825
- Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863, Mał/1879
- O Składni: Rew/1845
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O pewnych zmianach w zdaniu złożoném: Gr/1861
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Rzeczowniki: Desz/1846
- Skłanianie rzeczowników: Malin/1869
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
Cytaty
Stopień nájwyższy ma po sobie of jeśli zaś to z czém się porównanie czyni, jest imieniem zbiorowém ma in np. He sings the best of us all, on nájlepiéj śpiéwa ze wszystkich nas. He is the most couragious soldier in the company, on jest nájodważniéjszym żołnierzem w chorągwi.
Imiona [...] Zbiórowé, np. gmin.
Xiądz [...] w liczbie mnog. jest Imié zbiorowé 34.
Zbiorowé Imiona 51. [...] nié mają mnog. liczby 58.
Imiona zbiorowemi zwane, które wyrażają zbiór rzeczy pojedyńczych jednego gatunku z określonej lub nieokreślonej liczby powstających: albo zbiór cząstek w jedną massę skupionych, czyli większą lub mniejszą massę rzeczy jakiej: np. Narod, wyraża wszystkich ludzi razem, pod jednym rządem i prawami żyjących.
Wszystkie imiona rzecz. dwojakiego są gatunku [...]: 3) [imiona] zbiorowe, które lubo w liczbie pojedyńczéj wyrażają zbiór wielu rzeczy pojedynczych jednego gatunku z określonéj lub nieokreślonéj liczby powstających, albo zbiór cząstek w jednę massę skupionych, czyli większą lub mniejszą massę rzeczy jakiéj, np. naród, pułk, gromada, trzoda, stado, żyto, pszenica, żelazo, miedź, ołów itp.
Uwagi nad formą piérwszą. I. Prawie wszystkie imiona żywotne kończą się na a w drugim przypadku liczby pojedyńczéj, np. króla, olbrzyma, słonia. Wyjmują się: […] 2) Zwierzęta, które jako towar z zamorza sprowadzają się, a które jako imiona zbiorowe uważać należy, np. dorsz, sztokfisz, kablon; jako rzeczy żyjące i pojedyńczo uważane, miałyby drugi przypadek na a np. złowiłem pięknego sztokfisza.
Imiona zbiorowe oznaczające tytuł, lub godność, mają po sobie słowo w l. m. w rodzaju przedniejszym lub. r. n. l. p. np. Księztwo przyjechało; wujostwo przybyło, lub przybyli.
Brat dawniéj się wzorowo i w liczbie mnogiéj odmieniało, dziś się więcéj używa imię zbiorowe bracia oznaczającé mnogą liczbę.
UWAGA I. Gdy zaś jednym z podmiotów jest imię zbiorowe lub nieżywotne, stoi zwykle orzecznik w liczbie pojedyńczéj, zgadzając się z najbliższym tylko podmiotem, n. p. Padł na kolana Zygmunt, senat i lud zebrany. (Niemc.) Pan i chwała jego zelżona.
§. 452. Przyr. ije, teraz już ściągnięty na (i)e, ma zgoła inne znaczenie, jak je poprzedzającego §. [...] Tworzy: w piérwszym razie imiona zbiorowe, albo też ogólniéj i nieokreślniéj rzecz oddające, aniżeli ją wyraża pierwotny rzeczownik.
[…] Jimiona zbiorowe i oznaczające masę, materyją, materyjáł, gatunek zbożá, a zatym rzecz podzielną, kończą dopełniácz na u […].
Każdy rzeczownik [jako wyraz który oznacza imię], może być: 1. imieniem własnem, np. Jan, Piotr, Paweł, Józef, Wisła, Karpaty, San, Kraków, Galicya itd., to jest imieniem, które służy jednej tylko osobie lub rzeczy; 2. imieniem pospolitem, np. człowiek, poeta, rzeka, miasto; 3. imieniem zbiorowem, np. szlachta, wojsko, zboże, pieniądze itd., to jest imieniem, które oznacza cały ogół osób lub rzeczy; 4. imieniem jednostkowem, np. szlachcic, ułan, grosz, ziarno itd., to jest imieniem, które oznacza tylko jedną, pojedynczo uważaną osobę lub rzecz.
A zatém: końcówka nijaka am, zaszczepiona na pniu liczby mn. rzeczownika, daje odpowiednie imię zbiorowe; np. to liście, kwicie, mrowie, to węgle, ciernie.