Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

Cytaty 218 poz. • Strona 1 z 11  Zenon Klemensiewicz

Wyrazy języka są bowiem znakami dźwiękowymi, a w piśmie optycznymi, znakami, które wskazują i nazywają przedmioty, właściwości, czynności, stany.

Język jest potężną spójnią tej grupy ludzkiej, która nim włada, bo obejmuje wszystkich jej członków bez względu na to, co by ich mogło różnić, jak zwyczaje, obyczaje, religia, tradycja, przekonania polityczne, zawód, stan, wiek, itd., itd. Z tego powodu staje się też język bardzo ważnym czynnikiem i wykładnikiem jedności narodowej, czemu sprzyja i ta jeszcze okoliczność, że wśród różnych dóbr kulturalnych język odznacza się dużą trwałością i odpornością na wpływy niszczące, że też przeważnie ma człowiek duże przywiązanie do języka ojczystego, jako do czegoś bardzo własnego i osobistego.

Najpowszechniejszym, każdemu człowiekowi danym, szeroko rozbudowanym systemem, zbiorem środków ekspresji, czy znaków wyrazistych, jest język. On umożliwia porozumiewanie się, ponieważ pozwala jednostce na wyraziste komunikowanie jej przeżyć duchowych, jej myśli, uczuć, pragnień innym jednostkom.

Niezmiernie liczne i jakościowo różnorodne gwary ludu polskiego można zawrzeć w pięciu głównych dzielnicach dialektycznych: małopolskiej, śląskiej, wielkopolskiej, mazowieckiej i pomorskiej.

Te w obrębie wspólnoty językowej powstające odmiany regionalne mowy noszą nazwę gwar.

Nie trudno dostrzec w mowie wykształconego krakowianina, warszawianina, poznaniaka i lwowianina różnice i w wymowie, i w formach gramatycznych, w i składni, i w słowniku. Różnice te jednak w stosunku do cech wspólnych są nieliczne i nieistotne. W wyższym jeszcze stopniu zacierają się te różnice w tzw. języku literackim, czyli pisanej postaci ogólnopolskiej mowy wykształconej.

Na straży jedności języka ogólnopolskiego w słowie i w piśmie stoi ortografia i ortoepia.

Może gramatyka uczynić przedmiotem swego badania rozwój języka w czasie; nosi wtedy miano historycznej.

(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).

(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).

(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).

(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).

(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie). Narządy mowne znajdują się także poza jamą ustną.

Powietrze dostaje się do tchawicy, której górna część zwie się krtanią.

W krtani znajdują się dwa elastyczne mięśnie [...], tzw. wiązadła głosowe.

W krtani znajdują się dwa elastyczne mięśnie [...], tzw. wiązadła głosowe. Bokami są one przymocowane za pomocą błonek do ścian krtani, a przednim końcem do chrząstki tarczowej [...]; tylny koniec każego wiązadła umocowany jest na chrząstce nalewkowej.

W krtani znajdują się dwa elastyczne mięśnie [...], tzw. wiązadła głosowe. Bokami są one przymocowane za pomocą błonek do ścian krtani, a przednim końcem do chrząstki tarczowej [...]; tylny koniec każego wiązadła umocowany jest na chrząstce nalewkowej; chrząstki nalewkowe mogą się przy pomocy różnych mięśni obracać koło punktu [...] na chrząstce pierściennej, a także zbliżać lub oddalać od siebie, wskutek czego zmienia się wzajemne położenie wiązadeł głosowych i kształt powstającej między nimi szpary, tzw. głośni.

Na przejściu od krtani do jamy gardłowej znajduje się ruchoma chrząstka, tzw. nagłośnia, która zamykając podczas jedzenia połączenie jamy gardłowej z krtanią umożliwia przedostanie się pokarmu do przełyku.

Samogłoski powstają przy mniej lub więcej otwartej jamie ustnej, np. a, e, i.

Połączenie między jamą nosową i jamą ustną znajduje się w jamie gardłowej.