Cytaty 329 poz. • Strona 1 z 17 Mora 1592 De Etymologia

comparatio irregularis, Mora/1592, s. 17 Br [21] Definicja

Quid est Comparatio Irregularis? In qua Comparativus et Superlativus non quadrat ad Regulas, hoc est, in qua uterque gradus [non] rite formantur, a casu positivi in I desinente: Ut Parvus: Minor, Minimus, non parvissimus. Máły, wzgárdzony, mniejszy, namniejszy.

[Co to jest stopniowanie nieregularne? Takie, w którym stopień wyższy i stopień najwyższy nie stosują się do reguł, to jest, w którym oba stopnie nie są tworzone regularnie, od przypadka równego kończącego się na "-i", jak "parvus" ('mały') - "minor" ('mniejszy'), "minimus" ('najmniejszy'), nie "parvissimus".]

genus, Mora/1592, s. 19 B2r [23] Definicja

Quid est Genus? Genus in Nomine, Pronomine, et Participio, est discretio [hoc est disctinctio] vel exploratio sexus. Genera Nominum, Pronominum, znáć dobrze, ták jáko też Casus i Declinationes, wiele ná tym należy.

[Co to jest rodzaj? Rodzaj w imieniu, zaimku i imiesłowie to oddzielenie (to jest, rozróżnienie) lub badanie płci.]

genus masculinum, Mora/1592, s. 19 B2r [23]-20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Masculinum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Hic Magister, Mistrz.

[Co to jest rodzaj męski? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten "magister" ('nauczyciel').]

genus commune, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Commune? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - hic et haec fortis, Mocny/a.

[Co to jest rodzaj wspólny? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten/ta "fortis" ('silny'/'silna').]

genus dubium, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Dubium? Cum autores, una et eadem voce, alias in Masculino, alias in Foeminino Genere utuntur, hoc est, cum de alicuius vocis genere variaverunt. Gdy uczeni ludzie niektorego słowká, raz in Masculino genere, á drugi raz in Foeminino używają. Ut hic dies, vel haec dies, Dzień, hic finis et haec finis, Koniec.

genus epicoenum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Epicoenum seu Promiscuum? Cum uno articulo, et una terminatione duo Genera, hoc est, utrumque sexum complectimur. Pod ktorym zá jednym ártykułem i zá jedną terminácją zámyka się obojá płeć, to jest, Sámiec i sámiczká: Ut, hic Passer, Wrobel, i Sámiczká. haec Aquila, Orzeł i orlicá. haec Pica, Sroká.

genus femininum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Femininum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Haec Musa, Bogini náuk.

[Co to jest rodzaj żeński? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ta "musa" ('muza').]

genus neutrum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Neutrum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Hoc Scamnum, Ława.

[Co to jest rodzaj nijaki? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - to "scamnum" ('ławka').]

genus omne, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Omne? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - hic et haec et hoc felix, szczęśliwy, wa, we.

[Co to jest rodzaj wszelki? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten/ta/to "felix" ('szczęśliwy', 'szczęśliwa', 'szczęśliwe').]

genus promiscuum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

praeponere, Mora/1592, s. 20 B2v [24]

Quid est Genus Commune? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - hic et haec fortis, Mocny/a.

[Co to jest rodzaj wspólny? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten/ta "fortis" ('silny'/'silna').]

terminacja, Mora/1592, s. 20 B2v [24]

auctoritas, Mora/1592, s. 21 B3r [25]

Quomodo cognoscitur Genus Autoritate? Id docent exempla bonorum [hoc est probatorum] autorum: Ut, Talpa, Kret, *Dubii generis. Virgilius en Masculino genere est usus.

[Jak rozpoznaje się rodzaj za pomocą autorytetu? Uczą tego przykłady u dobrych [to jest uznanych] autorów: np. "talpa" ('kret'), rodzaju niepewnego. Wergiliusz używa w rodzaju męskim.]

significatio, Mora/1592, s. 21 B3r [25]

Quomodo Genus cognoscitur significatione? Id docent Regulae Generales: Ut Petrus, Imperator, Hetman, Cesarz, Consul, Burmistrz, sunt generis Masculini, quia eorum significatio viris tantum convenit, iuxta primam Regulam Generalem, Virorum Officiorum, virilium, etc. hoc pacto exempla proponantur ordine de reliquis Regulis.

[W jaki sposób rozpoznaje się rodzaj znaczeniem? Uczą tego zasady ogólne: np. "Petrus", "imperator", "consul" są rodzaju męskiego, ponieważ ich znaczenie pasuje tylko do mężczyzn, zgodnie z pierwszą zasadą ogólną przykłady mężczyzn, urzędów, rzeczy męskich itp. proponuje się stąd w porządku z pozostałych zasad.]

regula generalis, Mora/1592, s. 22 B3v [26] Definicja

Quae dicuntur Regulae Generales? Quae docent cognoscere Genera Nominum, ex ipsa Significatione: Ut, Ioannes, Paulus, Praetor, Sędzia, Szołtys, Rex, Krol, Palatinus, Wojewodá, Thesaurarius, Podskárbi [...].

[Jakie reguły nazywa się regułami generalnymi? Takie, które uczą, jak poznawać rodzaje imion na podstawie samego znaczenia.]

prima regula generalis, Mora/1592, s. 22 B3v [26] Definicja

Quot sunt Regulae Generales? Septem, iuxta septem Genera. Quae est Prima? De Nominibus Generis Masculini. 1. Virorum, 2. Officiorum virilium, 3. Mensium, 4. Ventorum, 5. et Fluviorum nomina sunt Generis Masculini.

[Ile jest reguł generalnych? Siedem, zgodnie z siedmioma rodzajami. Jaka jest pierwsza? O imionach rodzaju męskiego: imiona mężczyzn, męskich urzędów, miesięcy, wiatrów i rzek są rodzaju męskiego.]

secunda regula generalis, Mora/1592, s. 23 B4r [27] Definicja

Quae est Secunda Regula [Generalis]? De Nominibus Generis Foeminini. 1. Mulierum, 2. Muliebrium officiorum, 3. Urbium, 4. et Arborum nomina sunt Generis Foeminini.

[Jaka jest druga reguła [generalna]? O imionach rodzaju żeńskiego. Nazwy kobiet, kobiecych obowiązków, miast i drzew są rodzaju żeńskiego.]

tertia regula generalis, Mora/1592, s. 25 B5r [29] Definicja

Quae est Tertia Regula [Generalis]? De Nominibus Generlis Neutri. Fructuum Nomina pleraque sunt Generis Neutro: ut, hoc pomum, jábłko, Pyrum, gruszká, Caerasum, Wiśnia, trześniá. Piper, Pieprz, Papauer, Mák, Crocum, Szafran.

[Jaka jest trzecia reguła [generalna]? O imionach rodzaju nijakiego. Wszystkie nazwy owoców są rodzaju nijakiego.]

quarta regula generalis, Mora/1592, s. 26 B5v [30] Definicja

Quae est Quarta Regula [Generalis]? De Nominibus Generis Communis. Quae viris ac mulieribus pariter conveniunt, Communis Generis sunt: Ut hic et haec homo, Człek, Parens, Rodzic, to jest ociec álbo mátká, Canis, Pies i psicá, Suká, Pincerna, Szynkarz, Szynkarká, piwniczny, Parricida, ktory ojcá álbo mátkę zábił. Item, buntownik rzeczypospolitej.

[Jaka jest czwarta reguła [generalna]? O imionach rodzaju wspólnego. Rodzaju wspólnego są te imiona, które dotyczą zarówno mężczyzn, jak i kobiet.]

quinta regula generalis, Mora/1592, s. 26 B5v [30] Definicja

Quae est Quinta Regula [Generalis]? De Nominibus Numeralibus Generis Omnis, reliquisque adiectivis. Numeralia nomina a quatuor ad centum, et Generis Omnis, et Indeclinabilia sunt: Ut, quatuor, Czterzy, quinque, Pieć, Sex, Sześć.

[Jaka jest piąta reguła [generalna]? O liczebnikach rodzaju wszelkiego i pozostałych przymiotnikach. Liczebniki od czterech do stu są i rodzaju wszelkiego, i są nieodmienne.]