Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

significatio

Język: łaciński

Cytaty

Zab/1514–1515/1518, s. [10]/92

Quando autem g loco i consone poni debeat latini certam regulam non habent, sed legentium discretioni relinquunt, apud quos cum e vel i consillabicum nunquam reperitur in illa significatione, que apud vulgares est communissima, nisi quando mediat consona, vt gleba, glisco.

[U nich g w połączeniu z e lub i nigdzie się nie znajduje w owym znaczeniu, które u nas najpowszechniejsze, chyba że się zmiękcza spółgłoska np. gleba, glisco, s. 106.]
Bart/1544 , t. VI, s. 352

ZNAMIONOWANIE [...] – gram. znamionowanie significacio in grammatica, vide verba iuris R F6 (mp); znamionowanie persony (Erz brak w wykazie wyrazów polskich) nocio S 98.

DonCul/1560, s. [79]

Praepositio quid est? Pars orationis quae praeposita aliis partibus in oratione, significationem earum aut complet, aut mutat, aut minuit.

Quando mutat? Quando diversam significationem inducit, ut aequus, iniquus, sapio, desipio. Quando complet? Quando perficit augetue significationem, ut deamo, depreo, id est, valde amo, prorsus pereo. Quando minuit? Quando de significatione cui componitur, adimit, ut subtristis subrideo, id est, parum tristis, parum rideo.

[Co to jest przedrostek? Część mowy, która umieszczona przed innymi częściami mowy albo uzupełnia, albo zmienia, albo umniejsza ich znaczenie. Kiedy zmienia? Kiedy wprowadza inne znaczenie, jak "aequus" ('równy'), "iniquus" ('nierówny'), "sapio" ('jestem mądry'), "desipio" ('jestem głupi'). Kiedy uzupełnia? Kiedy dokańcza lub powiększa znaczenie, jak "deamo", "depereo", to jest, bardzo "amo" ('kocham'), całkiem "pereo" ('ginę'). Kiedy zmniejsza? Kiedy usuwa [coś] ze znaczenia, które współtworzy, jak "subtristis", "subrideo", to jest, mało "tristis" ('smutny'), mało "rideo" ('śmieję się').]
DonCul/1560, s. [84], [85] Definicja

Significatio interiectionum in quo est? Quia aut laeticiam mentis significamus, ut evae. Aut dolorem, ut heu. Aut admirationem, ut pape. Aut metum, ut atat, aut si qua sunt similia.

Quid est significatio? Est proprietas significans affectum mentis. Quot sunt significationes? Tot ferè quot affectus. Da aliquot? Gaudentis, ridentis, admirantis, Indigantis, dolentis, metuentis.

[W czym przejawia się znaczenie wykrzykników? Ponieważ wyrażamy albo radość umysłu, jak "evae". Albo ból, jak "heu". Albo podziw, jak "pape". Albo strach, jak "atat", albo jeśli są podobne. Co to jest "znaczenie"? To właściwość oznaczająca uczucie umysłu. Ile jest znaczeń? Prawie tyle, ile uczuć. Podaj kilka? Radości, śmiechu, podziwu, oburzenia, bólu, strachu. ]
Stat/1568, s. [82]

Illud tamen observandum horum possessivorum variam esse significationem. Interdum enim non tam possessionem, quam decorum significant , ut Páńska to rʒecǯ. Hoc herum decet.

Mora/1592, s. 21 B3r [25]

Quomodo Genus cognoscitur significatione? Id docent Regulae Generales: Ut Petrus, Imperator, Hetman, Cesarz, Consul, Burmistrz, sunt generis Masculini, quia eorum significatio viris tantum convenit, iuxta primam Regulam Generalem, Virorum Officiorum, virilium, etc. hoc pacto exempla proponantur ordine de reliquis Regulis.

[W jaki sposób rozpoznaje się rodzaj znaczeniem? Uczą tego zasady ogólne: np. "Petrus", "imperator", "consul" są rodzaju męskiego, ponieważ ich znaczenie pasuje tylko do mężczyzn, zgodnie z pierwszą zasadą ogólną przykłady mężczyzn, urzędów, rzeczy męskich itp. proponuje się stąd w porządku z pozostałych zasad.]
Mora/1592, s. 269 R7r [273]

Quot sunt Potestates, [id est, significationes seu species] Coniunctionum? Septem: Copulativa, Disiunctiva, Adversativa, Causalis, Ratiocinativa, Ordinativa et Approbativa seu Completiva.

Don/1595, s. [50]

Przysłowie co jest? Część mowy ktora przydána słowu známionowánie jego wykłáda i też wypełnia. Przysłowiu wiele przypada? Trzy. Ktore? Známionowánie, Przyrownánie, i wyobráżenie. Známionowánie przysłowia w czym jest? Bowiem są przysłowia álbo miejscá, álbo czásu, álbo liczby, álbo záprzenia, álbo potwierdzenia, álbo ukazánia, álbo żądánia, álbo nápominánia, álbo rządu [...].

ADverbium quid est? Pars orationis quae adiecta verba significationem eius explanat atque implet. Adverbio quot accident? Tria. Quae? Significatio, Comparatio, et Figura. Significatio Adverbiorum in quo est? Quia sunt adverbia aut loci, aut temporis, aut numeri, aut negandi, aut affirmandi, aut demonstrandi, aut optandi, aut hortandi, aut ordinis, aut interrogandi [...].

Vol/1612, s. [16]

Notandum hic etiam praepositionem prʒy comparativis additam significationem illorum imminuere.

Kn/1621, s. 1513 Definicja

Znáczenie. Significatio verbi Gelli. [...] ἡ σημασία [hē sēmasía].

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 201

De particula in compositis aliquando auget verbi significationem, ut deamo, dealbo, defraudo, deturpo, etc. aliquando minuit, ut dearmo, dehonesto, depretio. aliquando in utramque partem valet, ut desaevio.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 716

Signĭfĭcātio. Znáczenie. Znáć danie. Skinienie. Obwiészczenie. Pokazánie. Znák 1. 5.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 866 (Index: 26)

Puncta varia literis Polonicis addenda sunt, ad discernendam significationem et pronuntiationis differentiam, ut Látos/ Látoś/ Los/ Łoś/ Łopatká/ Łopátká: Czyn/ czyń [...]

Neque verò dicas, talia ex sensu et nexu aliorum verborum cognosci; quia id saepè fallit, ut facilè patet experienti. deinde in dictionibus singularibus extra contextum orationis positis, difficilè est de proprio sensu dictionis ambiguae, semotis punctis quae illum indicat, indicare.

Men/1649, s. 4

I [...] in pronunciando distinguenda est ab y nisi [...] significationem vocabulorum confundere [...] velis.

Men/1649, s. 16

Quibus comparativis si annectatur praepositio prʒy, significatio illorum imminuitur.

Don/1649, s. [43]

Ad locum et per locum aliam significationem habent, ut intro eo, foras exeo.

Do miejscá i przez miejsce insze známionowánie máją/ jáko wnątrz idę/ precz wychodzę.

Woy/1690, s. 8

Genera [...] ut apud Latinos, ita apud nos, cognoscuntur duobus modis; (1) significatione, ex regulis generalibus; (2) terminatione, ex regulis specialibus.

Woy/1690, s. 63

Pronomini accidunt octo: Species, Significatio, Genus, Figura, Persona, Numerus, Casus et Declinatio.

Don/1795, s. [54]

Praepositio quid est? Pars orationis quae praeposita aliis partibus in oratione significationem earum aut complet, aut mutat, aut minuit.

Przełożenie co jest? Część mowy ktora przełożona inszym częściam w mowie známionowánie ich abo wypełnia/ábo przemienia/ ábo umniejsza.