terminów gramatycznych online
zdanie skrócone
Język: polski
Cytaty
Po takiém odróżnienia zdań głównych i podrzędnych, winienem dodać, że tak piérwsze jak i drugie [zdanie] może być rozszérzone lub skrócone. Im więcéj dodamy zdań do głównego i podrzędnego, tém bardziéj ogólne zamienimy na pojedyncze (jednostkowe).
Zdania ściągnięte (skrócone) są wtenczas, gdy do jednego podmiotu, wiele słów się ściąga, lub gdy do jednego słowa, wiele objektów (przypadków rządzonych) należy, np. wszystkie narody (gdzie ludzie myślą i czują) wyrazy, dobroć, piękność i prawda uważają za jedno-znaczne [...].
Składnia zgody w zdaniach przydanych tak zupełnych, jako téż skróconych.
Zdanie to przydane bywa niekiedy skrócone lub domyślne. Np. Bez zboża ziemia byłaby pustynią (zam. gdyby nie było zboża, ziemia byłaby pustynią). Jużbym ja nie chciał mieć innego Pana (domyśl. gdyby to odemnie zależało).
Każde zdanie, całkowie wyrażone albo téż skrócone, oddziela się od innych przecinkiem lub innym znakiem przestankowym.
[…] Nie skracają się zdania zmysłowo-rzeczownikowe, ale może w nich zajść wyrzutnia, która im postać zdania skróconego nadaje, np. Nie wiem, co (mam) robić […].
O zdaniach skróconych.
Skracamy tylko zdania poboczne i to następującym sposobem:
- Gdy zdanie zaczyna się od zaimka względnego: który, kto, co, lub téż od spójników podrzędnych: gdy, skoro, ponieważ i t. d.; opuszczamy w celu skrócenia zdania zaimek lub spójnik, a orzecznik zamieniamy na imiesłów odpowiedni, t. j. czas teraźniejszy, przeszły niedokonany i przyszły niedokonany zamieniają się na imiesłów czasu teraźniejszego, czasy zaś dokonane na imiesłów czasu przeszłego.
Kielce leżą w ślicznej okolicy na wzgórzu, a zewsząd otaczają je wzgórza większe, obfitujące w marmur. Papłoński. Są tu dwa słowa: leżą, otaczają, więc są dwa zdania wyraźne współrzędne; Kielce leżą, wzgórza je otaczają; trzecie zdanie jest skróconém za pomocą imiesłowu.
§. 765. Wszystkie takie zdania, do których składu wchodzą przysłówkowe spójniki, jak np. zwłaszcza, mianowicie, szczególniéj, wprawdzie, przynajmniéj, może, często , rzadko , zwyczajnie, po większéj części lub wyrażenia na przykład, to jest itp. uważać należy za złożone i ściągnięte; ale to tylko w takim razie, jeżeli się przysłówek taki nie odnosi do orzeczenia, lecz do jakiéj innéj części zdania. Przysłówek ten, razem z wyrazem do którego należy, uważa się za zdanie skrócone, i odgradza się przecinkami od reszty zdania.
Istnieją na koniec jeszcze zdania w postaci zwrotów imiesłowowych, które nie są niczem innem, jak skróconemi zdaniami pobocznemi, oznaczającemi okoliczność czasu.