terminów gramatycznych online
zaimek ukazujący
Język: polski
- Cz. III. O składni: Gddk/1816
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część II. O Zaimkach: Mucz/1825
- Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O przecinkowaniu: Rew/1845
- O zaimku: Nał/1774, Bor/1830
- Rozdział VI. O zaimku: Szt/1854
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Zaimek wskazujący
Cytaty
P. Co mam rozumieć przez Zaimki Ukazujące? O. [...] Zaimki, ktore pospolicie służą do ukazywania słowem tej Jestoty, o ktorej mowa. Kładą się przed Jestot. Imionami. Spadkują się z Artykułem Nieokreślonym de, à, Zaimki Ukazujące Łączone. Ale Zaimki Ukazujące Samotne kładą się same tylko bez Jestot. Imion; także mają de, à.
Zaimki od różnégo znáczénia, mają różné nazwiska, jako to są: pytaiącé, np. kto? co? czyj? ténżeto? tażto? tożto? Ukazuiącé, np. tén, ta, to: osobisté, np. já, ty, on, my, wy, oni; dzierżawczé, np. mój moja mojé, twój twoja twojé swój swoja swojé, nasz, wasz: względné, np. który która któré.
Ukazującé Zaimki i ich rodzaje 63, 64.
Zaimki Dzierżawcze, ukazujące, Pytające, Bezokoliczne, które są łączące, kładą się przed Rzeczownikami.
[Pronomina] Demons[t]rativa. [Zaimki] Ukazujące.
Zaimki Ukazujące. Zaimki ten, ow, tamten, wyrażają osobę albo rzecz, o której kto mówi w ogólności, nie przywiązując się do tej a nie innej: albo w szczególności pewną jaką i obecną osobę lub rzecz, gdy ją kto wytyka i wskazuje na nię; ztąd zaimki te wzięły nazwisko wskazujące. Różnica miedzy niemi taka jest, że ten, do bliższej mówiącego ów, tamten, do dalszej osoby odnoszą się.
Zaimki od różnego swego znaczenia dzielą się na 1) osobiste, 2) dzierżawcze, 3) ukazujące, 4) pytające, 5) odpowiadające, 6) względne.
Zaimki ten, ów, tamtem, wyrażają osobę albo rzecz, o któréj kto mówi, w ogólności, nie przywięzując się do téj, a nie innéj; albo w szczególności pewną jaką i obecną osobę lub rzecz, gdy ją kto wytyka i wskazuje na nią; stąd zaimki te wzięły nazwisko ukazujących.
Zaimki ukazujące Ukazują osoby lub rzeczy , albo je przypominają, a te odpowiadają na pytanie który? Przymiotne: ten, ta, to; tamten, tamta, tamto, ów, owa, owo.
Zaimek on, ona, ono , jako ukazujący, [...] ma w 1m. i 4m. spadku liczby mnogiej one, a jako osobowy [...] ma ony.
NB. W 1szym przykładzie przed i, w 2gim przed lecz, widzimy kropkę, i te spójniki jak wszystkie inne, nie zrywają związku między okresami. Kładźmy ją więc gdzie się kończy wiązadło zdaniowe wyrazów, a w nich myśl zupełna. Tym sposobem nie nadużyjemy jej kładzenia, choćby nawet przed zaimkami ukazującemi, lub pytalnemi, lub dzierżawczemi.
Zaimki ukazujące są te, któremi prawie się pokazuje na osoby lub rzeczy przytomne lub nieprzytomne: te są: ten, ta, to; ów, owa, owo; tamten, tamta, tamto; taki, taka, takie; owaki, owaka, owakie; samten, samta, samto; tensam, tasama, tosamo; tencito, taćto, czasem: on, ona, ono.
Zaimek podług rozmaitego swego znaczenia bywa: osobisty, zwrotny, dzierżawczy, ukazujący, pytający, względny i ogólny.
Мѣстоименія бываютъ: […] Указательныя, [zaimki] ukazujące, служащія для указанія на предметъ ten, ów, tamten, tyli, taki, takowy; напр. Ten dom jest piękny, a tamten brzydki.
Мѣстоименія бываютъ: […] Указательныя, [zaimki] ukazujące, служащія для указанія на предметъ ten, ów, tamten, tyli, taki, takowy; напр. Ten dom jest piękny, a tamten brzydki.
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Nomen substantivum proprium — imię, miano jestotne [...], pronomen personale — zaimek osobisty, reflexivum — wsobny, (d)osobny, demonstrativum — pokazujący, ukazujący, possessivum — (p)osiadły, posiadający, interrogativum — pytający, relativum — odnośny, odnoszący (s. 264), infinitum — nieokreślony.
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Nomen substantivum proprium — imię rzeczowne [...]; pronomen personale — zaimek osobisty, demonstrativum — ukazujący, possessivum — dzierżawczy, interrogativum — pytający, relativum — względny, substantivum — rzeczowny, adiectivum — przymiotny [...].