Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zaimek względny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: względne, względné zaimki, względny, zaimki względne, zaimki względné, zaimków względnych, zajimek względny, zajimki względne
Język: polski
Dział: Części mowy (współcześnie)
EJO 1999, 664 Definicja współczesna

Zaimek względny. Wyrażenie, które - wg ujęć tradycyjnych - kumuluje 2 funkcje: I. zespala zdanie względne z grupą imienną należącą formalnie do zdania głównego; 2. pełni funkcję składnika (części) zdania względnego, zastępując w nim grupę imienną, którą ono determinuje.

Cytaty

Ant/1788, s. 39

Zaimki są piąciu rodzajów [...] względné są this, that, it, same, who, który która, które, what co który która które, which co, który, która, które these, those.

Ant/1788, s. 63

Mówiliśmy, iż Zaimki są osobisté, skazującé, względné, dzierżawczé, i bezokoliczné; obaczmy teraz ich użycie.

DwBg/1813, s. 62-63 Definicja

Zaimki od różnégo znáczénia, mają różné nazwiska, jako to są: pytaiącé, np. kto? co? czyj? ténżeto? tażto? tożto? Ukazuiącé, np. tén, ta, to: osobisté, np. já, ty, on, my, wy, oni; dzierżawczé, np. mój moja mojé, twój twoja twojé swój swoja swojé, nasz, wasz: względné, np. który która któré.

DwBg/1813, s. 181

Względné Imiona 5, Zaimki, ich rodzaje i przypadkow. form 63-66.

Gddk/1816, s. [219]

[Pronomina] Relativa. [Zaimki] Względne.

Jak/1823, t. I, s. 127 Definicja

Zaimek względny zowie się ten, który sam przez się użytym być nie może: ale się do Imion, i Zaimkow jakiegokolwiek bądź gatunku i osoby odnosi; i przez to służy do połączenia rzeczy niepomieszczonych w jedném zdaniu. Taki jeden jest który; oraz w jegoż znaczeniu co.

Mucz/1825, s. 95

1) Dla wzmocnienia i podwyższenia stopnia w przysłówkach, dodaje się do stopnia wyższego i najwyższego zaimek względny rodzaju nijakiego, co […].

Mucz/1825, s. 109

Zaimki od różnego swego znaczenia dzielą się na 1) osobiste, 2) dzierżawcze, 3) ukazujące, 4) pytające, 5) odpowiadające, 6) względne.

Mucz/1825, s. 113 Definicja

Zaimek względny zowie się tan, który sam przez się użyty być nie może; ale się do imion i zaimków jakiegokolwiek bądź gatunku i osoby odnosi; i przez to służy do połączenia myśli niepomieszczonych w jedném zdaniu.

Bor/1830, s. 29 Definicja

Zaimki względne Mają wzgląd na imię lub zaimek który je poprzedza, i z którym się zgadzają, a nadto służą do zapytowania. Rzeczowne: kto, co, nikt, nic, Przymiotne: czyj, czyja, czyje, który, która, które, jaki, jaka, jakie.

Bor/1830, s. VI

Rozdział IV. zawiera Zaimki z ich znaczeniami. Uchyliłem atoli z między nich Zaimek pytający, gdyż się pospolicie zapytuje Zaimkami względnemi. Spadkowanie Zaimków nieforemnych, i t. d. wyrażono tu nieco obszerniej niż w innych dotąd Grammatykach.

Rew/1845, s. 14

Zaimek jaki, a, e, jeżeli używamy za zaimek względny, który, a, e, wtedy zgadza się z rzeczownikiem w rodzaju i liczbie, a w przypadku zaś stosuje się do rządu słowa, lub przyimka; np. człowiek, któremu mówiłem; książki, za jakieśmy zapłacili [...].

Desz/1846, s. 20 (19-20) Definicja

Inne rodzaje zaimków, czyli raczéj przymiotników zaimkowych, są te: [...] 10) Względne, to jest odnoszące się do poprzedzających rzeczowników są te: który, niektóry, jaki, jakowy, żaden.

Such/1849, s. 109 Definicja

Zaimki względne całe zdanie do poprzedzającego przedmiotu odnoszą; np. Nauka, którą tak lubię, uczyni mnie światłym. [...] Zaimki względne są nazstępujące: który, która, które; jaki, jaka, jakie; jakowy, jakowa, jakowe; kto, co; co.

Ryk/1850, s. 83 Definicja

Zaimki względne są tak nazywane, że się ścigają do poprzedzającego imienia lub zaimka osobistego, który dla tego nazywa się ich poprzednikiem. Są one następujące: who, which, that, what i such as. Wyjąwszy who, który ma przypadek dzierżawczy i podmiotowy, żaden z nich nie odmienia się ani przez liczby, ani przez rodzaje, ani przez przypadki, które tworzą się za pomocą przyimków of i to.

Ryk/1850, s. 168

Przypomnieć tu sobie należy cośmy powyżej [...] powiedzieli, że z pomiędzy zaimków względnych who wraz ze swoim przypadkiem dzierżawczym whose i podmiotowym whom używa się tylko mówiąc o ludziach kiedy zachodzi pytanie który, która lub którzy z pewnéj liczby; that o zwierzętach, rzeczach i ludziach; what tylko o rzeczach a w zapytaniach i wykrzyknieniach o osobach.

Ryk/1850, s. 170

Czasem zaimek względny jest rządzony przez położony na końcu zdania przyimek, i taka składnia jest często używana w prozie i w potocznéj mowie i wynika z ducha języka angielskiego.

Szt/1854, s. 249 Definicja

Zaimki względne są te, które się siągają do osoby lub rzeczy już wyżéj wymienionéj; te są: który, która, które; jaki, jaka, jakie; kto, co gdzie.

Łaz/1861, s. 121

[...] Zaimek kto, co, ma trojakie znaczenie: a). Jest twierdzącym [...] b). Kto, co, jest pytającym: zaimkiem kto pytamy się o osobę jakiego bądź rodzaju; zaimkiem co o rzecz i czynność [...] c). Kto, co, jest zaimkiem względnym, gdy się odnosi do wyraźnego lub domyślnego zaimka: ten, ta, to, lub do całego zdania [...].

Łaz/1861, s. 121 (121-122)

[...] Zaimki określające są: 1). Dzierżawcze: mój, twój, jego, nasz, wasz, ich, i zwrotny: swój. 2). Wskazujące: ten, ta, to, on, ona, ono; ów, owa, owo, tamten, taki itd. 3). Względne: który-a-e, jaki-a-e, co? 4). Pytające: który, która, które; czyj-a-e, jaki-a-e? 5). Nieoznaczające: jakiś, jakaś, jakieś; ladajaki, inny, wszelki, wszystek, każdy itd.

Łaz/1861, s. 125 Definicja

Zaimki względne czyli odnośne odnoszą całe zdanie do osoby albo rzeczy poprzednio wymienionéj lub domyślnéj. Te są: który albo któren, która, które; jaki, jaka, jakie, i nieodmienny co (…).

Gr/1861, s. 29

Zaimkom względnym, spójnikom i pytajnikom znajdującym się w zdaniu poboczném, odpowiada w zdaniu główném zaimek wskazujący: Ten, ta, to, wyraźnie położony lub domyślny.

Mał/1863, s. 93 Definicja

Zaimki względne (relativa), tak nazwane ze względu, jaki wyrażają, na osobę lub rzecz skąd inąd wiadomą, są następujące: kto, co, [...]; który, która, które; jaki, jaka, jakie.

Malin/1869, s. 395

Wszelkie zajimki oznaczające osobę 3cią dzielą gramatycy według jich znaczeniá jak następuje: [...] Zajimki pytające się o osoby, zwiérzęta lub rzeczy lub jich przymioty, są: kto? co? który? która? które? jaki? jaka? jake? […]. Te same zajimki bez zmiany swéj formy służą w języku polskim do oznaczaniá zajimków względnych (pronomina relativa), które częstokroć w jinnych językach mają włáściwą sobie formę [...].

Malin/1869, s. 440

Zamiást zajimka względnego który, która, które, używá język nasz cáłkiem práwnie według upodobaniá mówiącego lub piszącego zajimka co w mianowniku obudwu liczb […].

Kam/1870, s. 56 Definicja

Zaimki względne, odnoszą się zawsze do rzeczownika albo innego zaimka poprzednio wymienionego.

Czep/1871–1872, s. 87 Definicja

Zaimek względny wyraża wzgląd na istotę, wymienioną w zdaniu główném; niekiedy zaimek ten ściąga się nie do jednego wyrazu, lecz do całego zdania […]. Zaimki względne są: który, jaki, kto, co.

Czep/1871–1872, s. 92

Zaimki, według wewnętrznéj swéj istoty, dzielą się na osobiste, zwrotny, dzierżawcze, pytające, względne, wskazujące i nieokreślne.

Lerc/1877, s. 28 Definicja

Zaimki względne są takie, które wyrażają wzgląd na osobę lub rzecz, o której w poprzedzającem zdaniu była mowa, np. Bóg, który cały świat z niczego stworzył, jest wszechmocny. Ogród, po którym przechadzaliśmy się, jest prześliczny.

Mał/1879, t. I, s. 210 Definicja

IV. ZAIMKI WZGLĘDNE (relativa), tak nazwane dla względu jaki wyrażają, na osobę lub rzecz skąd inąd wiadomą, są następujące: kto, co [...]; który, która, które; jaki, jaka, jakie.

Mał/1879, t. II, s. 476

Zdania Względne (Relativsätze), t.j. takie zdania poboczne, które się łączą ze swojém główném za pomocą zaimków lub też przysłówków względnych: kto, co; który, która, które; jaki, jaka, jakie; — jak, gdzie, którędy, kędy, odkąd, dokąd, skąd.

Malecz/1882, s. 29

Zaimek jest to część mowy odmienna, która używa się zamiast rzeczownika, (imienia) albo też służy do jego określenia: Mama twoja była w domu, [...] jéj nie zastałam. [...] Zaimek podług rozmaitego swego znaczenia bywa: osobisty, zwrotny, dzierżawczy, ukazujący, pytający, względny i ogólny.

Malecz/1882, s. 30 Definicja

Zaimek względny [wzgłędny], inaczej łączący, oznacza swą zależność lub odnoszenie się do imienia, po którém zaraz następować powinien: który-a-e, jaki-a-e, kto, co.

Oż/1883, s. 111

Jeżeli kto szuka i pyta nas, wnet zapytujemy: kto. co! kogo czego? Mamy zatem zajimek 1 szukający, 2 wskazujący bliżej, 3 wskazujący dalej, 4 wsk. najdalej, 5 osobisty Sam, 6 Względny który, 7 osobowy objasniający Ja, Ty, 8 Dzierżawczy, 9 przymiotnikowy Jaki, Jaka. Odp. Taki, Taka, 10 własności czyj, czyja; 11 nieokreslne rozmaite.

Jes/1886, s. 19 Definicja

Inne znowu odnoszą nieraz całe zdanie do rzeczownika poprzedzającego; np. Oto przyjaciel, którego kocham nad życie! Zaimki takie nazywamy [zaimkami] względnemi, ponieważ oznaczają wzgląd na poprzednie rzeczowniki, czyli odnoszą się ze swem zdaniem do poprzednich rzeczowników.

Jes/1886, s. 100 Definicja

Zaimek; kto, co, używa się zarówno jako pytający i jako względny. [...] zaimki: kto, co, są względnemi ponieważ oznaczają wzgląd na poprzedzający przedmiot czyli odnoszą się do niego z całém swojém zdaniem.

Jes/1886, s. 146

Zdania poboczne, wyrażające pewien wzgląd czyli powoływanie się na osobę lub rzecz zdania głównego, zowią się [zdaniami] względnemi, a spajają się z niém za pomocą przysłówków lub zaimków względnych: kto, co; który, -a, -e; jaki, -a, -e; którędy, jak, gdzie, kędy, skąd, odkąd, dokąd, itp.

Grub/1891, s. 33-34

Мѣстоименія бываютъ: […] 5) Относительныя, [zaimki] względne, показываютъ отношеніе къ предыдущему предмету kto, со, czyj, jaki, który; напр. Spotkałem przyjaciela, z którym pięć lat się nie widziałem.

Kr/1897, s. 109 Definicja

Zaimki względne są pod względem formy prawie te same, co i zaimki pytające (który, jaki, kto, co, czyj); znaczenie zaś względnych maja wtedy, gdy odnoszą się do osób lub rzeczy tylko co wymienionych i łączą je ściśle z nowym zdaniem. Stąd też przy użyciu ich zachować należy wzgląd na wyrazy poprzednio wymienione, do których się one odnoszą.

Lor/1907, s. 52

Zaimki względne (pronomes relativos) są: quem, który, która (jeżeli się mówi o osobie), que który, która, które (o osobach i rzeczach), qual jaki, który, quanto ile, cujo którego czyj-a-e. Na prz.: o homem a quem vi ― człowiek którego widziałem [...].

Kr/1917, s. 29 Definicja

Ze względu na znaczenie zaimki bywają: 7. Względne; używamy ich zamiast wyrazu tylko co wymienionego w zdaniu poprzednim. Stąd też przy ich użyciu należy zachować wzgląd na rodzaj i liczbę wyrazu, użytego w zdaniu poprzednim, np. dom, w którym dawniej mieszkaliśmy, spalił się; nauka, którą zdobywamy, staje się naszym skarbem.

Kr/1917, s. 29 Definicja

Postacią swą zaimki względne nie różnią się od zaimków pytających. Np. kto, co, czyj, który, jaki. Nie mają one jednak tonu zapytania, gdy są użyte jako względne, np. kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje; jaka praca, taka płaca.

Kr/1917, s. 140

Zaimki pytające i względne kto, co.

§ 292. Oba te zaimki mają odmianę tylko w liczbie pojedyńczej.

Kon/1920, s. 27 Definicja

Zaimki, wprowadzające jakieś nowe określenie, jakiś nowy wzgląd na osobę lub rzecz, o której już poprzednio była mowa, nazywają się zaimki względne.

Zaimki względne są następujące: który (nie: któren), która, które; jaki, jaka, jakie; kto, co.

PolTerm/1921, s. 90

Zaimek. Zaimki rzeczowne, przymiotne i przysłowne. Zaimki odpowiednikowe. Zaimki osobowe, zwrotne, dzierżawcze, wskazujące, względne, pytające i nieokreślone.

Król/1922, s. 12 Definicja

Ze względu na znaczenie dzielimy zaimki na: a) osobowe (ja, ty, my, wy...), b) zwrotne (siebie, sobie, się ...), c) dzierżawcze (mój, moja, moje...), d) wskazujące (ten, ta, to, on, ów, tamten...), e) względne (który, która, które, jaki...), f) pytające (jaki? który?...), g) nieokreślne (ktoś, czyjś, jakiś...).

Król/1922, s. 21

Zdania podrzędne mogą być niepołączone: Kto w piątek skacze, w sobotę płacze. spójnikowe: Zdziwiłem się, żeś mię nie poznał. i względne: (rozpoczynajace sie od zaimków względnych); Żółkiewski, który wygrał tyle bitew, poległ pod Cecorą.

Szob/1923, s. 107 Definicja

Zaimki względne: kto, co; ktokolwiek, cokolwiek; ktobądż, cobądź; kto tylko, co tylko; który, która, które; jaki, jako, jakie; który bądź...; jaki bądź...; którykolwiek...; jakikolwiek...; który tylko...; jaki tylko. Zaimki te tak samo, jak wskazujące, wskazują na przedmioty i właściwości przedmiotów, o których była lub będzie mowa. Różnica między zaimkami względnemi a wskazującemi polega na tem, że pierwsze używane bywają zawsze w pewnem ustosunkowaniu do drugich, są więc od tamtych zależne i używane bywają przez wzgląd na nie.

ZwO/1924, s. 33 (32-33)

Oprócz właściwych zaimków, istnieją tak zwane zaimki przymiotnikowe (pronomes adjectivos) [...].

Dzielą się na:

1) Wskazujące (demonstrativos): [...].

2) Względne: que (który, a, e) i cujo, a, os, as, (którego, której, których), quem (kto).

Gaert/1927, s. 106 Definicja

★Zaimki (pronomina) - wyrazy zastępujące imiona i przysłówki: [...] C. ★Osobowe (personalia), np. ja, ty, ★zwrotne (reflexiva), np. się, ★dzierżawcze (possesiva), np. mój, ★wskazujące (demonstrativa), np. ten, ★względne, np. który, ★pytające (interrogativa), np. kto?, ★nieokreślone, nieoznaczone (indefinita), np. ktoś.

Gaert/1927, s. 106

Względne, p. stopniowanie; p. zaimki; p. zdanie III.

Kl/1939, s. 73 Definicja

[Zaimki] względne: który, co, czyj.

Kor/1961, s. 42

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Nomen substantivum proprium — imię rzeczowne [...]; pronomen personale — zaimek osobisty, demonstrativum — ukazujący, possessivum — dzierżawczy, interrogativum — pytający, relativum — względny, substantivum — rzeczowny, adiectivum — przymiotny [...].

Powiązane terminy