terminów gramatycznych online
zaimek dzierżawczy
Język: polski
- Cz. III. O składni: Gddk/1816
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Zaimkach: Mucz/1825
- Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Druga częsć mowy. "Zajimki": Oż/1883
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O Partykułach: Malin/1869
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O przecinkowaniu: Rew/1845
- O składni: Ryk/1850
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- O wyrazach osobno wziętych: Ant/1788
- O zaimkach: Ryk/1850
- O zaimku: Kam/1870, Bor/1830
- O zdaniu wykształconém czyli określoném: Gr/1861
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Podział zaimków: Czep/1871–1872
- Rozdział VI. O zaimku: Szt/1854
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
- Tworzenie się i skłanianie zajimków, jako też skłanianie zajimkowe przymiotników: Malin/1869
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Zaimek: Prz/1792
- Zaimki: Desz/1846
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Zaimek dzierżawczy. Pozycyjny (kontekstowy) wariant zaimka osobowego, występujący w pozycji przy rzeczowniku, a więc pełniący składniową funkcję określenia adnominalnego, czyli przydawki.
Cytaty
Zaimki są piąciu rodzajów [...] dzierżawczé są dwojakié łączącé się i niełączącé się z rzeczownikami. Łączącé się my mój moja, mojé moi mojé; thy twój twoja twojé twoi twojé; his jégo; her jéj; its tego jego; our nasi nasze; your wasi waszé, their ich. Niełączącé się są mine mój, moja, mojé, moi, mojé; thine twój twoja twojé, twoi, twojé; his jégo; her jéj, óurs nasz nasza naszé; yours wasz, waszá, waszé, wasi waszé; theirs ich tych.
Zaimki dziérżáwcze złączné są jakośmy już powiedzieli my, thy, his, her, our, your, their.
Zaimki dziérżawcze rozłączné kładą się samé n.p. whose book is this, czyjá to jest książka it is mine mojá.
Zaimki dzierżawcze są te: ἐμος moy, ἐμη moja, ἐμον moje, σος twoy, ση, σον [...]
Zaimki dzielą się na sześć gatunków:
1) Na osobiste (personalia), np. ja, ty, on [...].
4) Na dzierżawcze (possessiva), np. mój, twój, swój, nasz, wasz.
Zaimki od różnégo znáczénia, mają różné nazwiska, jako to są: pytaiącé, np. kto? co? czyj? ténżeto? tażto? tożto? Ukazuiącé, np. tén, ta, to: osobisté, np. já, ty, on, my, wy, oni; dziérżawczé, np. mój moja mojé, twój twoja twojé swój swoja swojé, nasz, wasz: względné, np. który która któré.
Dziérżawczé Zaimki i ich rodzaje 65, 64
Zaimki Dzierżawcze, ukazujące, Pytające, Bezokoliczne, które są łączące, kładą się przed Rzeczownikami.
[Pronomina] Possesiva. [Zaimki] Dzierżawcze.
Gdy mówimy o rzeczy jakiej, i tę bądź sobie bądź komu innemu przypisujemy, wzgląd takowy rzeczy do osob wydają Zaimki zwane dzierżawcze.
Zaimki od różnego swego znaczenia dzielą się na 1) osobiste, 2) dzierżawcze, 3) ukazujące, 4) pytające, 5) odpowiadające, 6) względne.
Gdy mówimy o rzeczy jakiéj, i tę bądź sobie, bądź komu innemu przysądzamy, wzgląd takowy rzeczy do osób, wydajemy przez zaimki dzierżawcze.
Zaimki dzierżawcze Oznaczają dzierżenie czyli własność czyję, i odpowiadają na pytanie czyj? Przymiotne: mój, twoj, jego, swój, nasz, wasz, ich.
NB. W 1szym przykładzie przed i, w 2gim przed lecz, widzimy kropkę, i te spójniki jak wszystkie inne, nie zrywają związku między okresami. Kładźmy ją więc gdzie się kończy wiązadło zdaniowe wyrazów, a w nich myśl zupełna. Tym sposobem nie nadużyjemy jej kładzenia, choćby nawet przed zaimkami ukazującemi, lub pytalnemi, lub dzierżawczemi.
Inne rodzaje zaimków, czyli raczéj przymiotników zaimkowych, są te: [...] 9) Dzierżawczemi téż powyższe zaimki się nazywają, do których tylko trzecio-osobowy dodać należy: jego, jéj, jégo, onego, onéj, onégo, ich, onych tylko w 4tym Skł. używające się dla oznaczenia własności.
Zaimki dzierżawcze okazują, że jaka osoba działająca posiada czyli dzierży jakiś przedmiot; np. Gdy rzeknę: twój koń, wtedy Zaimek dzierżawczy: twój okazuje, że druga osoba działająca: ty posiada ten przedmiot: koń.
Zaimki dzierżawcze są następujące: mój, twój, jego, jéj, nasz, wasz, ich, swój.
Zaimki dzierżawcze [...] są zastępcami Posiadaczów Zaimków osobistych; albowiem jeżeli 1sza osoba liczby pojedynczéj: ja dzierży czyli posiada jakiś przedmiot, na pytanie: czyj ten przedmiot? odrzéc by powinna mówiąca osoba Posiadaczem: mnie; stąd powstał Zaimek dzierżawczy: mój,-ja,-je.
Zaimki dzierżawcze odmieniają się przez liczby, przez rodzaje tylko w trzéciej osobie liczby pojedyńczéj, równie jak zaimki osobiste od których pochodzą. Nie odmieniają się zaś przez przypadki, wyjąwszy przez dodanie przyimka of na drugi, a to na trzeci przypadek. Jedne z nich łączą się zawsze z następującym po sobie rzeczownikiem, i dla tego są nazwane łączne; drugie stoją same przez się i dlatego nazywają się samoistne.
Zaimki dzierżawcze piérwszéj i drugiéj osoby liczby pojedynczéj i wszystkich trzech liczby mnogiéj, będąc nieodmienne, są bardzo łatwe w użyciu. Zaimki także trzéciej osoby liczby pojedynczéj, nie mają w sobie nic trudnego, wyrażając równie jak polskie, płeć posiadacza, bez żadnego względu na rodzaj rzeczy w posiadaniu będącéj. Ta tylko w nich zachodzi różnica, że w tym ostatnim nie daje się żadnego względu na to czy rzecz należy do osoby, o któréj mowa, czy też do innéj jakiéj, jak to my Polacy czynimy.
Zaimki dzierżawcze odmieniając się tylko w trzeciej osobie liczby pojedynczéj przez rodzaje, zgadzają się w niéj z rodzajem posiadacza; odnoszące się zaś do pierwszéj i drugiej osoby liczby pojedynczéj, tudzież do wszystkich trzech liczby mnogiéj, pozostają nieodmienne bez względu na rodzaj i liczbę posiadaczów lub rzeczy w posiadaniu będących. [...] Rzeczom nieżywotnym przeniesionym do rzędu istot żyjących [...] dodaje się jeżeli tego potrzeba zaimek dzierżawczy rodzaju męzkiego lub żeńskiego, podług tego jak uosabiając je nadajemy im rodzaj męzki lub żeński. [...] Anglicy używają zawsze zaimka dzierżawczego, mówiąc o częściach ciała ludzkiego, o władzach umysłu lub innych przymiotach ludzkich.
Zaimki dzierżawcze są te, które zastępują miejsce osób dzierżących, czyli tych, których rzecz jaka jest własnością; te są: mój, moja, moje; twój, twoja, twoje; swój, swoja, swoje; nasz, nasza, nasze; wasz, wasza, wasze; jego, jéj, jego; ich.
[...] Zaimki określające są: 1). Dzierżawcze: mój, twój, jego, nasz, wasz, ich, i zwrotny: swój. 2). Wskazujące: ten, ta, to, on, ona, ono; ów, owa, owo, tamten, taki itd. 3). Względne: który-a-e, jaki-a-e, co? 4). Pytające: który, która, które; czyj-a-e, jaki-a-e? 5). Nieoznaczające: jakiś, jakaś, jakieś; ladajaki, inny, wszelki, wszystek, każdy itd.
Zaimki dzierżawcze przyznają jednéj z trzech osób posiadanie czyli dzierżenie jakiéj rzeczy, te są: dla 1éj osoby l. p. mój, moja, moje, l. m. nasz, nasza, nasze; dla 2éj osoby l. p. twój, twoja, twoje, l. m. wasz, wasza, wasze; dla 3éj osoby l. p. nie mamy zaimków rodzajowych, zastępujemy 2im przypadkiem zaimków osobistych [...].
Prócz powyższych mamy jeszcze zaimek dzierżawczy: niczyj, niczyja, niczyje, i zwrotno-dzierżawczy: swój, swoja, swoje, którego używamy, gdy rzecz dzierżona do podmiotu należy. Ponieważ już podmiot osobę, jéj rodzaj i liczbę wskazuje, przeto zaimek ten służy podobnie, jako osobisto-zwrotny siebie, się, na wszystkie trzy osoby obu liczb [...].
Jeżeli orzecznikiem jest rzeczownik, dodaje mu się przymiotnik, zaimek dzierżawczy lub rzeczownik w dopełniaczu, n. p. Woda jest najzdrowszym napojem. Skromność niechaj będzie twoją ozdoba. Dzieci dobre są pociechy rodziców.
Przymiotne osobiste nazywają się inaczej:
- Zaimki dzierżawcze (possessiva), [...] wyrażają, w czyjém posiadaniu czyli dzierżeniu rzecz jaka się znajduje. Takimi są: mój, twój, nasz, wasz, swój.
Wszelkie zajimki oznaczające osobę 3cią dzielą gramatycy według jich znaczeniá jak następuje: 3. Zajimki dzierżáwcze (pronomina possesiva), zostające w etymologicznym związku z zajimkami tak osobistemi, jak i ze zwrotnym, jako to: mój, tvój, svój, nas, vas. Te zajimki, przydáwane do rzeczowników, oznaczają włásność czyli dzierżenie lub náleżytość rzeczy do jednéj lub do kilku osób [...]. Zajimek tedy svój jest zwrotny, dzierżáwczy i może oznaczać włásność każdéj ze trzech osób [...].
Zajimki dziérżáwcze są wszystkie pochodne; przeto nim podámy wzorzec jich skłánianiá, zastanowim się nad sposobem jich tworzeniá się w języku naszym […].
[...] Jakoż nie mámy przysłówków pojedyńczych od przymiotników oznaczających materyją lub masę, s któréj rzecz jaká jest zrobioná, jako to: [...] złoty, stálovy, srebrny [...] itd., jako téż przymiotniki oznaczające náleżenie do czegoś, czyli jednym słowem wszelkie przymiotniki dzierżáwcze, jako to: ojcóv, panóv, królóv [...] itd. Jednakże przymiotników dzierżáwczych, tak jak i zajimków dzierżáwczych celowniki liczby pojedyńczéj w rodzaju nijakim wchodzą, jakośmy to powyżéj widzieli, s przyjimkiem po w skłád wyrażeń przysłówkowych, np. po paɳsku, po królevsku [...] itd. Nakoniec przymiotniki dzierżáwcze s przyjimkiem z i dopełniáczem bezpojimkowym składają wyrażeniá przysłówkowe, jako to: s paɳska, s ɦłopska [...].
Zaimki dzierżawcze, wyrażają w czyjem posiadaniu rzecz jakaś się znajduje.
Zaimki dzierżawcze zastępują miejsce istot, których rzecz jaka jest własnością […].
Zaimki, według wewnętrznéj swéj istoty, dzielą się na osobiste, zwrotny, dzierżawcze, pytające, względne, wskazujące i nieokreślne.
Zaimki dzierżawcze są te, które oznaczają, w czyjem posiadaniu lub dzierżeniu znajduje się ta rzecz, o której mowa, np. ten kapelusz jest mój, ta książka jest twoja, on ma pióro swoje.
Te obydwa rodzaje zaimków są rzeczownymi zaimkami osobistymi. Przymiotne osobiste nazywają się inaczéj:
- ZAIMKI DZIERŻAWCZE (possessiva), ponieważ wyrażają, w czyjém posiadaniu czyli dzierżeniu rzecz jaka się znajduje. Takimi są: mój, twój, nasz, wasz, swój.
Zaimek dzierżawczy oznacza dzierżenie czyli posiadanie jakiejś rzeczy: mój-a-e, twój-a-e, nasz, wasz, jéj, ich i t.d.
[Zajimki] Dzierżawcze.
Moj Moje-jé
Mojego Mojéch
Mojemu Mojém [...]
Twój Twoje-jé
Twojego Twojéch
Twojemu Twojém [...]
Je
Jego Jéch
Jemu Jém [...].
Jeżeli kto szuka i pyta nas, wnet zapytujemy: kto. co! kogo czego? Mamy zatem zajimek 1 szukający, 2 wskazujący bliżej, 3 wskazujący dalej, 4 wsk. najdalej, 5 osobisty Sam, 6 Względny który, 7 osobowy objasniający Ja, Ty, 8 Dzierżawczy, 9 przymiotnikowy Jaki, Jaka. Odp. Taki, Taka, 10 własności czyj, czyja; 11 nieokreslne rozmaite.
Innemi wyrażamy posiadanie czyli dzierżenie jakiejś rzeczy, np. to moja książka — wasz dom — nasze ogrody — i dla tego nazywają się [zaimkami] dzierżawczemi.
Мѣстоименія бываютъ: […] Притяжательныя, [zaimki] dzierżawcze, служатъ для означения принадлежности предмета къ одному изъ трехъ лицъ; таковы суть: mój, twój, swój, jego, jej, nasz, wasz, ich; напр. Oto mój stołek, wasza książka, jego pióro.
Zaimki dzierżawcze wyrażają posiadacza lub sprawcę czegoś, albo inaczej: określają do kogo należy lub w czyim posiadaniu (czyli dzierżeniu) pewien przedmiot się znajduje.
Zaimki dzierżawcze (pronomes possessivos) są:
- meu mój, minha moja, meus moi, minhas moje;
- teu twój, tua twoja, teus twoi, tuas twoje; [...].
Ze względu na znaczenie zaimki bywają: 3. Dzierżawcze; wyrażają one, do kogo należy dana rzecz, np.: mój dom, twoja książka [...].
Dla osoby 3-ej niema właściwego zaimka dzierżawczego.
Podobną odmianę jak zaimek ji, ja, je mają zaimki dzierżawcze: mój, moja, moje, twój, twoja, twoje, swój, swoja, swoje, nasz, -a, -e, wasz, -a, -e, czyj, -a, -e i niczyj, -a, -e.
Zaimki dzierżawcze — mój, twój, swój; jego, jej, jego; nasz, wasz, ich — odpowiadają na pytanie czyj? — czyja? — czyje? w czyjem posiadaniu, czyją własnością jest rzecz, o której mowa.
Zaimek. Zaimki rzeczowne, przymiotne i przysłowne. Zaimki odpowiednikowe. Zaimki osobowe, zwrotne, dzierżawcze, wskazujące, względne, pytające i nieokreślone.
Ze względu na znaczenie dzielimy zaimki na: a) osobowe (ja, ty, my, wy...), b) zwrotne (siebie, sobie, się ...), c) dzierżawcze (mój, moja, moje...), d) wskazujące (ten, ta, to, on, ów, tamten...), e) względne (który, która, które, jaki...), f) pytające (jaki? który?...), g) nieokreślne (ktoś, czyjś, jakiś...).
Zaimki dzierżawcze mój, twój, nasz, wasz, swój wskazują na przynależność do osób, biorących udział w rozmowie, lub do podmiotu zdania.
Oboczne formy zaimków dzierżawczych: má mégo.... || moja mojemu....
★Zaimki (pronomina) - wyrazy zastępujące imiona i przysłówki: [...] C. ★Osobowe (personalia), np. ja, ty, ★zwrotne (reflexiva), np. się, ★dzierżawcze (possesiva), np. mój, ★wskazujące (demonstrativa), np. ten, ★względne, np. który, ★pytające (interrogativa), np. kto?, ★nieokreślone, nieoznaczone (indefinita), np. ktoś.
[Zaimki] dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, swój, czyjś, czyj bądź, cokolwiek, lada czyj, czyj.
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Nomen substantivum proprium — imię rzeczowne [...]; pronomen personale — zaimek osobisty, demonstrativum — ukazujący, possessivum — dzierżawczy, interrogativum — pytający, relativum — względny, substantivum — rzeczowny, adiectivum — przymiotny [...].
Powiązane terminy
- nomen dzierżawne
- przymiotnik zaimkowy własności
- zaimek dzierżawczo-zwracający
- zaimek dzierżawny
- zaimek dzierżący
- adjectivo possessivo
- pronome possessivo
- pronomen possessivum
- Pronomen possessivum
- pronume posesiv
- zaimek dzierżawczy nieodmienny
- zaimek dzierżawczy niezwrotny
- zaimek dzierżawczy przymiotny
- zaimek dzierżawczy pytający
- zaimek dzierżawczy rodzajowany
- zaimek dzierżawczy rozłączny
- zaimek dzierżawczy ściągający się do osoby, liczby i rodzaju
- zaimek dzierżawczy złączny
- zaimek dzierżawczy zwracający swój
- zaimek dzierżawczy zwrotny
- przymiotnik dzierżawczy
- zaimek bliżej wskazujący
- zaimek dzierżawczo-względny
- zaimek nieokreślny
- *zaimek nieokreślny przeczący
- zaimek nieoznaczający
- zaimek określony
- zaimek osobowy
- zaimek porównawczy
- zaimek pytający
- zaimek skrócony
- zaimek staropolski
- zaimek szukający
- zaimek ukazujący
- zaimek ukazujący przymiotny
- zaimek własności
- zaimek wskazujący
- zaimek wskazujący dalej
- zaimek wskazujący najdalej
- zaimek względny
- zaimek zwracający osobisty
- zaimek zwrotny
- znaczenie pytajne
- żywioł dzierżawczy