terminów gramatycznych online
tryb rozkazujący
Język: polski
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.
Cytaty
[Zygmunt Sawczyński] Gramatyka porównawcza języków słowiańskich z jednéj a historyczna polska z drugiéj strony wykazują, że końcówką, której język polski używa do urobienia trybu rozkazującego jest i; zatém do pierwiastka im dodane i utworzy formę imi; w złożeniu z przyimkiem wz byłoby wzimi, z czego powstała ze względów, które głosownia wyjaśnia, forma: weźmi.
[Zygmunt Sawczyński] W ostatnim przykładzie mamy nawet dwie formy trybu rozk. pełną i skróconą weźmij i weź.
Pierwszym źródłosłowem nazywa gramatyka ten, z którego się czas teraźniejszy, czas przeszły niedokonany, tryb rozkazujący i imiesłowy czasu teraźniejszego urabiają, drugim zaś ten, z którego reszta form konjugacyjnych powstaje.
§. 64. Tryby liczy gramatyka porównawcza w języku indoeuropejskim cztéry: oznajmujący (indicativus), rozkazujący (imperativus), idealny (conjunctivus), życzący (optativus).
Co się tyczytrybu rozkazującego, stoi ona w tym samym stosunku do czasownika, co przypadek V. do imienia; a jak przypadek V. niczém inném właściwie nie jest, jak tylko wykrzyknikiem imiennym (zob. przedmowę), tak samo jest tryb rozkazujący tylko wykrzyknikiem czasownym; nie różni się więc od tak zwanego trybu oznajmującego niczém inném, jak tylko inną postacią końcówki osobowéj, która w trybie oznajmującym jako przypadek I., w trybie rozkazującym jako przypadek V. występuje.
Strona czynna. Tryb orzekający. [...] Tryb przypuszczający [...] Tryb rozkazujący .1 osob. -, piszmy, 2 osob. pisz, piszcie, 3 osob. niech pisze, niech piszą.