tryb życzący

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• Prz/1792
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Bor/1830
• Marc/1833
• Rew/1845
• Br/1848
• Kurh/1852
• Gr/1861
• Malin/1869
• Mał/1879
• Malecz/1882
• KarłT/1885
• Grub/1891
• Kr/1897
• Gaert/1927

Can Posiłkuje tryb życzący we wszystkich czasach kiedy się chce oznaczyć możność pewna, ale słowo z niém położoné nie má czasu przeszłégo złożonégo. Posiłkuje tym sposobem w czasie térazniéjszym. I can, Thou canst, He can, We can, You can, They can.

Tryb życzący różni się tylko od trybu oznájmującégo dodaniém jakiégo spójnika; jeżeli zaś razém wyráża możność, idzie jak tryb to samo znaczący dobrawszy spójnika; owszem sam tryb znaczący możność, jest niejako trybem życzącym: bo też czasem wyraża życzenie téj możności.

Trybów jest 5: Oznaymujący, Rozkazujący, Życzący, Łączący i Bezokoliczny.

Życzący tryb Słów, 73.

Trybów istotnych jest cztery, to jest 1^o. Oznajmujący (Indicatif). 2^o. Przyczyną będący, czyli skutkujący (causal effectivus). 3^o. Życzący (Optativ). 4^o. Częstotliwy (frequentiv) i piąty bezokoliczny.

W drugim rozdziale mieszczą się prawidła na słowa przyczyną będące (Causal), w trzecim na słowa życzące, w czwartym na słowa częstotliwe, w piątym na słowa imienne (Nominat:) czyli takie które od imion pochodzą, szósty zaś rozdział niektóre o źródłosłowach mieści uwagi.

Praw: 470. Tryb życzący (Precativus), formuje się jak Potentialis.

TRYB ŻYCZĄCY (Tryb Czwarty). [...] Obym znał [...] Bodajbym uczył, a, o.

Spojniki rządzą Trybami. Jаkо-to Łączącym: żeby, iżby, aby, ażeby, i t. d. obaczyć (str. 42). Życzącym: oby, bodajby, bogdajby, i t. d. obaczyć (str. 43).

Uważałem nadto, iż prócz czterech Trybów dotąd wyrażanych, Bezokolicznego, Oznajmującego, Rozkazującego i Łączącego, są jeszcze w mowie naszej, Warunkowy i Życzący, a co dowiodłem w Przypiskach.

Da żodźey dalinas atmaynose ing kiatures pakalenies, (cztery Tryby.) Pirma ira apznayminanty (Tryb oznaymuiący,) kt: iestem esu. Antra życzyienty (Tryb życzący,) kt: gdybym był kad bucze.

Tak więc po słowach wymagających dopełnienia, używamy Trybu: już bezokolicznego, już rozkazującego, już życzącego; według tego jak rozsądek i gust wskazuje. W rozkazywaniu, tryb rozkazujący lub delikatniéj bezokoliczny, a łagodniéj jeszcze życzący kładziemy [...].

Tryb życzący powstał na końcu innych trybów, gdy już oświata i delikatność znacznie wygórowały, bo on delikatnym sposobem rozkazuje.

Stąd wynika sposób mówienia zwany trybem życzącym, na który w polskim języku słowa nie mają oddzielnych zakończeń. Np. Z wyraźném zdaniem główném. Życzę, pragnę, aby ci szczęście sprzyjało. Z jego opuszczeniem. Oby ci szczęście sprzyjało!

Podobnie orzecznik rzeczowny i przymiotny nie wyraża sam przez się różnicy trybu; bo w przykładzie: Ty dobry, nie można wyrazić różnicy trybu oznajmującego, życzącego, warunkowego, rozkazującego. Abyśmy więc mogli wyrazić różnicę trybu, dodajemy orzecznikowi łącznik być i mówimy: Jesteś doby; abyś był dobry; obyś był dobry; byłbyś dobry; bądź dobry.

[...] Prof. Bopp w swojéj Porównáwczéj Gramatyce języków jafeckiéj rodziny zestáwiá końcówkę ji, j słowiańskiego trybu rozkazującego ze znamieniem sanskryckiego trybu mogącego (potentialis) i greckiego trybu życzącego (optativus) i łączącego (conjunctivus), którym jest samogłoska i, która według wszelkiego prawdopodobieństwa jest ostatnią cząstką sanskryckiej końcówki hi, a zatym zostaje z nią w etymologicznym związku [...].

[…] Natomiást má dzisiejszá polszczyzna tryb życzący (modus optativus) rozpadający się według przyrody słowa na 3 odcieniá to jest a) życzący dokonany b) życzący niedokonany c) życzący częstotliwy […].

To co się u nas mniéj właściwie „trybem rozkazującym" nazywa, był to istotnie tryb Życzący (Optativus), który zjawi się w konjugacyi dopiero w ciągu dałszéj t. j. wstawkowéj epoki.

Według też tego, do którego właśnie drugiego trybu ten Warunkowy najwięcéj w danych razach znaczeniem swojém się zbliża, możemy w nim rozróżniać owe trzy (już nam z §. 227 wiadome) główne jego rodzaje: właściwy tryb warunkowy (w ściślejszym sensie) — odcień jego życzący — i wreszcie zamiarowy.

Tryb życzący oznacza znowu jakieś pragnienie, życzenie, np. życzę ci, żebyś przyjemnie czas spędziła.

Optativ Życzący, Tryb życzący.

Optativ Życzący, Tryb życzący.

Życzący, Tryb życzący. Optativ [Życz.].

Życzący, Tryb życzący. Optativ [Życz.].

Życzący, Tryb życzący. Optativ [Życz.].

Въ польскихъ и русскихъ глаголахъ для выраженія наклоненія сослагательнаго или условнаго, trybu życzącego, lub warunkowego, ynoтребляемаго въ иностранныхъ языкахъ прибавляются союзы: by, aby, oby, jeśliby (чтобы, еслибы, когдабы и т. п.), къ прошедшему времени; напр. kochałby, любилъбы: aby kochał, чтобы любилъ; aby kochali, чтобы любили; jeśliby kochali, ислибы любили.

Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.

★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus), c) życzący (optativus).

Życzący tryb, p. czasowniki II 3.