modus imperativus

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Park/1440 (ok.)
• DonGl/1542
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Mącz/1564 (war. B)
• Stat/1568
• Mora/1592
• Jan/1594
• Don/1595
• Vol/1612
• Rot/1616
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Kus/1646
• Don/1649
• Men/1649
• Gut/1668
• Gut/1669
• Sty/1675
• Malcz/1687
• Woy/1690
• Mich/1696–1700 ok.
• Raph/1698
• Duch/1699
• Mon/1722
• Cell/1725
• Dąb/1759
• Kon/1759
• Gott/1762
• Gott/1766
• Klecz/1767
• Fook/1768
• Gott/1774
• Kop/1778
• Lub/1778
• Mon/1780
• Kop/1785
• Gott/1787
• Gott/1794
• Don/1795
• L/1807–1814
• Szum/1809
• Gddk/1816
• SkorM/1816
• SkorM/1828
• Mał/1863
• Trz/1865
• Mał/1879
• Kras/1897
• Nitsch/1923
• Gaert/1927
• Łoś III/1927

Sic inter gonÿ id est fugatur in imperativo, et gonÿ id est fugat.

Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.

ROZKAZUJĄCY [...] – 2) gram. rozkazujący <modus> imperativus RN (k. tyt.); rozka<zu>jący <modus> imperativus R t8 (mp; av. modus); rozkazujące naznaczenie vel obyczaj imperativus modus R p4v (md). Zob. NIEZAGRANICZONY, NIEZGRANICZONY, OBYCZAJ, UKAZUJĄCY, WSKAZUJĄCY, ŻĄDAJĄCY.

Imperativo modo tempore praesenti ad secundam et tertiam personam, Inque, inquiat, Futuro, inquito, Coniunctivo modo tempore praesenti inquiat, haec in usu tantum.

Praeterito plusquamperfecto, malueram. Futuro, malam, males, malet, etc. Imperativo caret, Optativo, mallem, etc. Praeterito perfecto et plusquamperfecto maluissem. Futuro malim. Coniunctivo, malim.

MODI. Indicativus, Miłuię. Imperativus, Miłuy. Optativus, Bodaybych miłował. Subiunctivus, Gdybych miłował vel Jeslibym. Infinitivus, Miłowáć. Potentialis, Rzekłby/Robiłby/ Uczyłby.

Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.

Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.

Modi quot sunt? Sex: indicativus, imperativus, optativus, potentialis, subiunctivus et infinitivus.

Jedno Imperativi Modi secundam personam singularem [...] wyrzekáią/ Ließ czytay..

Imperativus. Imperativi bez máłá wszyscy są rowni Indicativis/ Pisz schreib.

Wie viel haben sie Conjugationes? Es kan keine gewisse Zal gegeben werden, der Conjugationum in der Polnischen Sprach, dieweil der Imperativus vnnd Infinitivus so mancherley ist.

Wá Terminatio est Imperativi Dualis primae personae. Graeci carens prima duali Imperativi, & nos tertia. Latini dualem numerum in Verbis penitus nullum habent. Podźwá. Eamus nos duo. Siądźwá. Sedeamus nos duo. siądźmy de pluribus vel omnibus. Utuntur tamen etiam Poloni plurali pro duali.

Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus.

Imperativus.

Modos totidem habent quot Latini: indicativum, imperativum, optativum, subiunctivum, et infinitivum.

Wie vielerley sind die Weysen? Sechserley. 1. Die weise anzuzeigen, [Indicativus Modus] Sposob Ukázujący. [...] 2. Die Weise zu gebieten, (Imperativus) Rozkázujący. [...] 3. Die Weyse zu wünschen, [Optativus] Zycząćy. [...] 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny. [...] 5. Die Weise zufügen, [Conjunctivus] Złączájacy. [...] 6. Die Weise zu Endigen, [Infinitivus] Nieokreszony, oder die Weise das Zeitwort zu schliessen.

Die Weysen / Sposoby. [MODI] Die Weysen deß Zeitwortes / bey den Pohlen sind Sechserley. 1. Die Weyse anzuzeigen [Indicativus Modus] Sposob ukázujący/ wormit man etwas schlechter Massen anzeiget/ als: Cżytám ich lese [...]. 2. Die Weyse zu gebiten / [Imperativus] Rozrozkázujący/ wodurch ich gebiete/ als: Cżytaj liß du [...]. 3. Die Weyse zu wünschen [Optativus] Zycżący / wormit man wünschet / als: Bodáy bym czytał / wolte Gott daß ich lese [...]. 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny/ welcher dieses Wörtlein nachgesetzet werden: bym / byś / by und w. als: Cżytałbym ich wolte lesen. 5. Die Weise zu fügen [Conjunctivus] Złącżájący/ welche sich muß richten nach den Nachfolgenden Wörtern als: Gdy cżytam weil ich lese. 6. Die Weise zu Endigen [Infinitivus] Nieokreszony / oder die Weise das Zeitwort zuschlüssen/ da man von keiner gewisser Zeit oder weise etwas vermeinet/ als: Czytáć lesen / Dáć geben [...]

Sposobow skończonych w języku Włoskim są cztery [...].

Imperativus Rozkázujący, ktorego roskázująć co uzywamy, jáko: Leggi tu czytaj ty [...].

Imperat. và tu idź ty.

Der Imperativus wird auff unterschiedliche Art formiret, welches zu beschreiben fast unmüglich/ derohalben rathe ich dem günstigen Leser/ mein Vocabularium, worinnen ale Modi deutlich sind gegeben worden/ hierin zu gebrauchen.

Imperativus Modus.

Modi itidem tres: Indicativus, Imperativus, Infinitivus

Alle Verba, welche ein doppeltes Præteritum perfectum haben / die haben ein doppeltes Futurum, Imperativum und Infinitivum.

Drey Modi: Indicativus, Imperativus und Infinitivus. Die andern Modi der Lateiner als optativus, Conjunctivus, Potentialis, Permissivus &c. werden in der Polnischen Sprache gegeben, wie unten im Syntaxi soll gelehret werden.

Sposoby zowią się.

Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.

Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.

Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.

Imperativus Modus.

Akcyja może bydź uczyniona piącią sposobami, jako to skazując, rozkazując, żądając, przyłączając, niedeterminując, a te sposoby zowią się.

Skazujący, roskazujący, żądający, przyłączający, niedeterminujący, lub nieograniczony.

Indicativus, Imperativus, Optativus, Subjunctivus, Infinitivus. Indicatif, Imperatif, Optatif, Subjonctif, Infinitif.

Wiele máią modos Verba Łacińskie? Pięć: Indicativum, Imperativum, Optativum, Conjunctivum y Infinitivum. Potentialis y Permissivus modus nie rożni się bynaymniey w terminacyi od Optativum y Conjunctivum.

Imperativus ma drugą Osobę Singularis Numeri [...] ktore maią Imperatiwum gib/ Liß/ iß/ Stich [...] niemaią Imperativum, naprz: kan/ mag [...]

Modus [...], sposob. Imperativus, roskazuiący.

Mało nam nie dostaje, żebyśmy łacińskiej mowie wyrownali, bo tylko Gerundia, supina, Imperativi tertiae personae, Passiva impersonalia rzetelnie, i według łacińskiego kształtu wyłożyć mogli.

IMPÉRATIF. Sing. Ama, ou amato, aime, Amato, qu'il aime.

[...]

IMPERATIVUS. Sing. Ama, lub amato, kochaj. Amato niech kocha.

Modi verborum, sposoby słow. Modus conjunctivus, sposob złączaiący. Imperativus, roskazuiący. Indicativus, skazuiący. Infinitivus, nieskończony.

Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.

Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.

[...] względy na té okoliczności Sądu, zowią się Trybami, czyli Sposobami, Oznájmującym, Rozkazującym, Życzącym, Łączącym, Pozwálającym i Możnym (Indicativus, Imperativus, Optativus, Coniunctivus, Permissivus, Potentialis) Nadto, jest jeszcze Tryb Bezokoliczny (Infinitivus), którym się zwyczajné okoliczności Czasu, Liczby, Osoby i Rodzaju nié wydają.

imperativus rozkazuiący

Modus [...] imperativus, tryb roskazuiący.

Modi sunt septem. Sposobow jest siedm, [I]ndicativus, Ukazujący, Imperativus, Roska[z]ujący, Subjunctivus, Złączający, Optativus, Żądający, Potentialis, Mogący, Permissi[v]us, Dopuszczający, et Infinitivus, i Nieograniczony.

ROZKAZAĆ, F. rozkaże cz. dk. [...]. W grammatyce tryb rozkazujący, modus imperativus [...].

TRYB, -u, m. [...]. – §. Grammat. tryb, modus verbi [...]. Tryb bezokoliczny Infinitivus, oznajmujący indicativus, łączący coniunctivus, rozkazujący imperativus modus. Kpcz. Gr. 2, p. 204.

Trybów jest w polskim języku 4:

1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].

3ci; Rozkazujący (Imperativus), przedstawia on czynność w sposobie rozkazującym, np. znaj, niech zna, znajmy, znajcie, niech znają.

TRYB ROZKAZUJĄCY (MODUS IMPERATIVUS).

Czas teraźniejszy (praesens).

znaj [...].

Rozkazujący, imperativus.

Klassa VIII. czas przyszły błogosławiony (futur benedictiv) czyli imperativum, optativum, permissivum 3. łacińskie.

[Verborum Modi] Imperativus. [Słow tryby] Rozkazujący.

Praw: 358 वच् wacz', (vox, voco) wołać, obwieszczać, odwieczać, mówić, ze swemi przemianami, np. [...] Imper: वचानि waczâni, [...].

Praw: 365. अस् as', (esse) być, ze swemi odmianami w czasowaniu, np: [...] Dualis 1. स्वस् swas'; [...]. Plur: 1. स्मस् smas'; [...]. Potent: 1. स्यां syam; [...] Dual: 1. स्याव syâwa; [...] Plural: 1. स्याम syâma; [...] Imperat: Sin: असानि asâni; [...]. Praeteritum: 1. आसम् âsen; [...].

Tryb rozkazujący (imperativus) wyraża czynność rozkazaną podmiotu, ale jeszcze nie wykonaną; np. chodź bracie! idźmy! idźcie! Tu każdy rozumie, że to pójście dopiero nastąpi, a może téż i nie nastąpi; w każdym razie ma ono obecnie miejsce tylko w rozkazie, faktem niezawodnym i dokonanym nie jest.

§. 64. Tryby liczy gramatyka porównawcza w języku indoeuropejskim cztéry: oznajmujący (indicativus), rozkazujący (imperativus), idealny (conjunctivus), życzący (optativus).

TRYB ROZKAZUJĄCY (imperativus) wyraża czynność rozkazaną podmiotowi, ale jeszcze nie wykonaną; np. chódź bracie! idźmy! idźcie! Tu każdy rozumie, że to pójście dopiero nastąpi, a może téż i nie nastąpi; w każdym razie zawiera się ono obecnie tylko w rozkazie, faktem dokonanym nie jest.

Oto na wsch. od Suwałk, zwłaszcza na niemazurzącym, a więc świeżym skrawku koło Sejn, pewne kategorje gramatyczne zachowały resztki ruchomego akcentu, mianowicie w compar. adv. da'vńei ̯ pren'ʒei ̯, imp. podai ̯, praeter. do'stał, 2 pl. praes. rob'ic'e, połączenia do'iiχ ‘do nich’ [...].

Na północy utrzymują się wargowo-podniebienne nawet na końcu wyrazu, coprawda tylko tam, gdzie wspiera je palatalna innych form paradygmatu, nigdy więc w imper., brzmiącym stale kup [...].

Tutaj wymiana dź na dz mogła być wywołana przez to, że w całej tej konjugacji prócz imiesłowu biernego nie było form z dź, a natomiast były formy z -dz praes.: jedzą i imprtv. jedz, stsł. jaždь; nastąpiło więc wyrównanie.

Inne formy złożone.

§ 618. Dość często zamiast osobowej formy czynnej spotykamy w zabytkach imiesłów teraźniejszy czynny ze słowem jeśm, być: [...]

Imperativus: modlący bądź (deprecabilis esto) Fl. 89, 15, bądźcie uszy twoje słuszające (fiant intendentes) Fl. 129, 2 [...].

★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus), c) życzący (optativus), d) ★rozkazujący (rozkaźnik, imperativus).

Imperativus, p. czasowniki II 3.