terminów gramatycznych online
modus imperativus
Język: łaciński
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De Etymologia: Mora/1592
- De Verbo: Men/1649, DonCul/1560
- De verbo: Stat/1568, Vol/1612
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Etymologia: Woy/1690
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O słowie: Lub/1778
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Orthographia: Park/1440 (ok.)
- Ortografia: Jan/1594
- Pierwiastki i przedniki: SkorM/1828
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Kn/1621, Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Słowo (Verbum): SkorM/1828
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Zdanie dziewiąte: Klecz/1767
Tryb morfologiczny będący wykładnikiem semantycznego trybu woluntalnego. Wyraża rozkaz, prośbę, radę itp., a w zdaniach przeczących zakaz, lub ostrzeżenie
Cytaty
Sic inter gonÿ id est fugatur in imperativo, et gonÿ id est fugat.
Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.
ROZKAZUJĄCY [...] – 2) gram. rozkazujący <modus> imperativus RN (k. tyt.); rozka<zu>jący <modus> imperativus R t8 (mp; av. modus); rozkazujące naznaczenie vel obyczaj imperativus modus R p4v (md). Zob. NIEZAGRANICZONY, NIEZGRANICZONY, OBYCZAJ, UKAZUJĄCY, WSKAZUJĄCY, ŻĄDAJĄCY.
Modi qui sunt? Indicativus, ut lego, imperativus, ut lege. Optativus, ut utinam legerem. Coniunctivus, ut cum legam. Infinitivus, ut legere. Impersonale, ut legitur.
MODI. Indicativus, Miłuię. Imperativus, Miłuy. Optativus, Bodaybych miłował. Subiunctivus, Gdybych miłował vel Jeslibym. Infinitivus, Miłowáć. Potentialis, Rzekłby/Robiłby/ Uczyłby.
Quid est [Modus] Imperativus? Quo utimur in imperando et praecando.
[Górnicki] Przeto gdy mąm nápisáć bȯj sie Bogá, tedy tu kropki być muszą, by sie nie zdáłá jedná sylábá buoj sie Bogá, to jest imperativus.
Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.
Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.
Modi quot sunt? Sex: indicativus, imperativus, optativus, potentialis, subiunctivus et infinitivus.
Wá Terminatio est Imperativi Dualis primae personae. Graeci carens prima duali Imperativi, & nos tertia. Latini dualem numerum in Verbis penitus nullum habent. Podźwá. Eamus nos duo. Siądźwá. Sedeamus nos duo. siądźmy de pluribus vel omnibus. Utuntur tamen etiam Poloni plurali pro duali.
Imperativus Modus apud Grammaticos, quae aliis imperamus, ut aliquid agant, vel patiantur. Priscian. Diomed. προστακτική ἔγκλισις [prostaktikḗ égklisis]. Roskázujący.
Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus.
Modos totidem habent quot Latini: indicativum, imperativum, optativum, subiunctivum, et infinitivum.
Modi qui sunt? Indicativus ut lego: Imperativus ut lege: Optativus ut utinam legerem: Coniunctivus ut cum legam: Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur.
Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko czytam: Rozkázujący jáko czytaj: Żądájący jáko obym czytał: Złączájący jáko gdy czytam: Nieograniczony jáko czytáć. Krom osob jáko czyta się.
Sposobow skończonych w języku Włoskim są cztery [...].
Imperativus Rozkázujący, ktorego roskázująć co uzywamy, jáko: Leggi tu czytaj ty [...].
Imperat. và tu idź ty.
Modi itidem tres: Indicativus, Imperativus, Infinitivus
Sposoby zowią się.
Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.
Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.
Verbum, ma cztery Modos, Indicativum, Imperativum, Coiunctivum, Infinitivum: Z ktorych Indicativus z prostá pokazuje i ma wszytkie trzy Personas; Coniunctivus zaś (Subiunctivus) przez pewną Particulam przyłączony bywa, i tákoż ma trzy Personas. Imperativus rozkázuje, i dla tegoż nie ma pierwszej Persony. Infinitivus nie ma żadnej Persony, i dla tegoż názywa się Verbum Infinitum, inne záś Modi zowią się Verbum finitum.
Akcyja może bydź uczyniona piącią sposobami, jako to skazując, rozkazując, żądając, przyłączając, niedeterminując, a te sposoby zowią się.
Skazujący, roskazujący, żądający, przyłączający, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, Imperativus, Optativus, Subjunctivus, Infinitivus. Indicatif, Imperatif, Optatif, Subjonctif, Infinitif.
Mało nam nie dostaje, żebyśmy łacińskiej mowie wyrownali, bo tylko Gerundia, supina, Imperativi tertiae personae, Passiva impersonalia rzetelnie, i według łacińskiego kształtu wyłożyć mogli.
IMPÉRATIF. Sing. Ama, ou amato, aime, Amato, qu'il aime.
[...]
IMPERATIVUS. Sing. Ama, lub amato, kochaj. Amato niech kocha.
Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.
Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.
Modi sunt septem. Sposobow jest siedm, [I]ndicativus, Ukazujący, Imperativus, Roska[z]ujący, Subjunctivus, Złączający, Optativus, Żądający, Potentialis, Mogący, Permissi[v]us, Dopuszczający, et Infinitivus, i Nieograniczony.
Trybów jest w polskim języku 4:
1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].
3ci; Rozkazujący (Imperativus), przedstawia on czynność w sposobie rozkazującym, np. znaj, niech zna, znajmy, znajcie, niech znają.
TRYB ROZKAZUJĄCY (MODUS IMPERATIVUS).
Czas teraźniejszy (praesens).
znaj [...].
Rozkazujący, imperativus.
Klassa VIII. czas przyszły błogosławiony (futur benedictiv) czyli imperativum, optativum, permissivum 3. łacińskie.
[Verborum Modi] Imperativus. [Słow tryby] Rozkazujący.
Praw: 358 वच् wacz', (vox, voco) wołać, obwieszczać, odwieczać, mówić, ze swemi przemianami, np. [...] Imper: वचानि waczâni, [...].
Praw: 365. अस् as', (esse) być, ze swemi odmianami w czasowaniu, np: [...] Dualis 1. स्वस् swas'; [...]. Plur: 1. स्मस् smas'; [...]. Potent: 1. स्यां syam; [...] Dual: 1. स्याव syâwa; [...] Plural: 1. स्याम syâma; [...] Imperat: Sin: असानि asâni; [...]. Praeteritum: 1. आसम् âsen; [...].
295 Prawidło. Pięć jest Trybów (modus), to jest : Wskazujący (Indicativus), Przemagający (Potentialis), Rozkazujący (Imperativ:), Proszący (Precativ:). i Warunkowy (Conditionalis).
Tryb rozkazujący (imperativus) wyraża czynność rozkazaną podmiotu, ale jeszcze nie wykonaną; np. chodź bracie! idźmy! idźcie! Tu każdy rozumie, że to pójście dopiero nastąpi, a może téż i nie nastąpi; w każdym razie ma ono obecnie miejsce tylko w rozkazie, faktem niezawodnym i dokonanym nie jest.
TRYB ROZKAZUJĄCY (imperativus) wyraża czynność rozkazaną podmiotowi, ale jeszcze nie wykonaną; np. chódź bracie! idźmy! idźcie! Tu każdy rozumie, że to pójście dopiero nastąpi, a może téż i nie nastąpi; w każdym razie zawiera się ono obecnie tylko w rozkazie, faktem dokonanym nie jest.
Oto na wsch. od Suwałk, zwłaszcza na niemazurzącym, a więc świeżym skrawku koło Sejn, pewne kategorje gramatyczne zachowały resztki ruchomego akcentu, mianowicie w compar. adv. da'vńei ̯ pren'ʒei ̯, imp. podai ̯, praeter. do'stał, 2 pl. praes. rob'ic'e, połączenia do'iiχ ‘do nich’ [...].
Na północy utrzymują się wargowo-podniebienne nawet na końcu wyrazu, coprawda tylko tam, gdzie wspiera je palatalna innych form paradygmatu, nigdy więc w imper., brzmiącym stale kup [...].
★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus), c) życzący (optativus), d) ★rozkazujący (rozkaźnik, imperativus).
Imperativus, p. czasowniki II 3.
Powiązane terminy
- imperativus
- Imperativus
- modus mandativus
- Gebietungsweise
- impératif
- imperatyw
- modo imperativo
- naznaczenie rozkazujące
- obyczaj rozkazujący
- prostaktikḕ égklisis
- rozkaźnik
- sposób rozkazujący
- tryb rozkazujący
- Weise zu gebieten
- повелительное наклонение