terminów gramatycznych online
zdanie zależne
Język: polski
Cytaty
Poboczniki przedmiotowe są dwojakiego rodzaju. Są, albo:
1.zdaniami opowiadającemi i wiążą się ze zdaniem główném za pomocą spójników: że, iż, jako, żeby, aby, n. p. Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza, (kogo? co?) że gościnna. (Mick.) [...] — Takie zdania nazywamy także [zdaniami] zależnemi.
Daléj zasługują na szczególną uwagę takie zdania poboczne, które zawisły od jakiego wyrazu, mającego w ogóle znaczenie: myśleć, wiedzieć, widzieć, czuć, wypowiadać coś. Wyrazami takimi mogą być w języku polskim nie tylko słowa, (łacińskie verba sentiendi et declarandi), ale i przymiotniki (np. pomny, świadom, widno, itp.), a nawet rzeczowniki, np. myśl, wiadomość, nadzieja, wiara, ufność, wieść, doniesienie, itp. Zdania zawisłe od powyższych wyrazów zastępują miejsce przedmiotu, t. j. rzeczownika położonego w przyp. lVtym lub IIgim, i wyrażają się — wedle myśli, o jaką chodzi — albo w kształcie pytania, albo w kształcie zwyczajnych zdań. W pierwszym razie nazywamy je Pytaniami zawisłemi (interrogatio indirecta, abhängige Fragesätze); w drugim — Zdaniami zależnemi albo rządzonemi (abhängige, regierte Sätze; w łacinie acc. cum inf.).
[…] Dlá wyjaśnieniá tego pojawu w naszéj składni, zwrácámy na to uwágę, 1) że i w łacinie podmiot zdaniá záleżnego kładzie się w bierniku […].
Zdania podrzędne są takie zdania, które chociaż mają swój własny podmiot i swoje własne orzeczenie, przecież same przez się zrozumiałej myśli nie wyrażają. Zdania podrzędne nazywają się także pobocznemi albo zależnemi, albowiem zawsze od jakiegoś słowa w zdaniu głównem zależą, np. Bóg, który niebo i ziemię z niczego stworzył, jest wszechmocny. Zdanie: który niebo i ziemię z niczego stworzył, nie czyni samo przez się zrozumiałej myśli i jest zależne od słowa: Bóg.
Zdania zależne Przedmiotowe, t.j. takie zdania poboczne, które zawisły od wyrazu (w zd. główném) mającego w ogóle znaczenie myśeć, wiedzieć, widzieć, czuć [...]. Zdania zawisłe od powyższych wyrazów zajmują stanowisko przedmiotu położonego w przypadku IVtym lub IIgim, i wyrażają się - wedle myśli, o jaką chodzi - albo w formie pytania, albo też w kształcie zwyczajnych zdań.
W piérwszym razie nazywamy je Pytaniami zawisłymi (interrogatio indirecta, abhängige Fragesätze); w drugim - Zdaniami zależnymi czyli rządzonymi (abhängige, regierte Sätze; w łacinie Acc. cum infinit.).
Takie więc zdania, które służą do uzupełnienia myśli zdań innych, a same przez się żadnéj samoistnej i jasnéj myśli nie dają, nazywamy zdaniami pobocznemi (zależnemi albo podrzędnemi); tamte zaś od których one zależą, zdaniami głównemi.
Zdanie niezależne, którego przeciwstawieniem jest zdanie zależne. [...] Nazwy "zdanie niezależne" i "zależne" określają rolę, jaką poszczególne zdania odgrywają w zdaniu złożonem podrzędnie.
Zaimek gdy służy za przedmiot kładzie się po czasowniku:
a) na początkach zdań z wyjątkiem [zdań] zależnych: parece-me que João vae morrer (zdaje mi się, że Józef umrze).
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte [...], attributum adiectivum — przydawka przymiotna; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — zwyczajne, adversativa — przeciwstawne, subordinata — poboczne, podrzędne, subiectiva — opisowe, obiectiva — zależne, przedmiotowe (1879) [...].