Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

słówko dem. od słowo 'wyraz'

Hasło w cytatach: słowká, słowko, słówka
Język: polski
Dział: Morfologia, Leksykologia (współcześnie)

Cytaty

Dictiuncula, parva dictio. eyn wortlen. Słowko. Verbulum idem.

Dictio wort Słowo. Dictiuncula wortleyn Słowko.

SŁOWKO ‘słówko’ Słowko dictiuncula S 42 i R i8 (md).

Części mowy łácińskiej zowiemy, pod ktorymi się wszytki dictiones to jest, słowká zámykáją.

Słowko. Vocula Cic. malevolorum voculae. τὸ ῥημάτιον [tò rhēmátion], ῥηματίσκιον [rhēmatískion], λογίδιον [logídion], λογάριον [logárion], τὸ λεξείδιον [tò lexeídion] et λεξίδιον [lexídion].

Significatio interiectionum in quo est? Quia aut letitiam mentis significamus, ut euax, aut dolorem, ut heu.

Wdániu wiele przypada? Jedno. Ktore. Známionowánie tylko. Známionowánie wdawánia w czym jest? Bowiem ábo wesele sercá známionujemy/ jáko tym słowkiem/ ábo boleści/ jáko tym.

Tákowe słowká są znowu, względem Figur, álbo Simplicia, proste, sáme przez się, jáko: Gravis, Disco: álbo Composita, złożone, jáko, Praegravis, Addisco, Deinde: álbo też, in Verbis są Decomposita, Sowito złożone, jáko recognosco, superaddo. Znowu, są też niektore względem Speciem, Primitiwa, Począteczne, jako: Homo, Laus, Prope, inne záś są Derivativa, skądinąd pochodzące, jáko: Humanus, Laudabilis, Propinquus. [...] Nomen jest Słowko, przed ktorem kłaść możemy, hic, haec, hoc, ten, tá, to. jáko hic homo, ten człowiek, hic Pater, ten Ojciec, haec Maus, tá ręká, hoc Animal, to zwierzę.

Genus polskiego Artikułu, i też łacińskiego słowká, nie záwsze się z sobą zgadza v. g. Mensa, f. ten Stoł. Scamnum, n. tá łáwá etc.

Przekładanie, Praepositio, jest słowko samo nic nieznaczące, tylko w ten czas, gdy przed inszemi słowami będzie położone, jako: z, do, przydane słowom: z domu, do Kościoła.

Artykuł jest słowko, ktore się dodaje imionom odmieniającym się, i pokazuje ich rodzaj, spadek i liczbę. Takie w Polskim języku są: ten, ta, to.

Zapatrując się na używane z dawna, przynajmniej w pospolitym dyskursie słowko: widz; mowią bowiem przy widzu co czynić, należałoby wszystkie z niego składane do osob stosować, ponieważ widz znaczy jedno, tylko krocej (per Syncopen) co widzący.

W słowach pół, ów, bój, oraz w słowach liczbowych dwój, trój, czwór, głoska o zachowuje podobnież nawet w środku słowa, brzmienie swe ściśnione, [...] lecz przestaje w nich być ściśnioną, gdy spółgłoska, pochylająca jéj brzmienie, od niéj się odłącza, to jest, gdy w słówkach pół, ów, bój, dwój, trój, czwór, brzmienia się rozprzęgają: społem, owąd, owędy, nabojem, dwojako, podwoje, podwoić, dwoisty, troić, czworaki, czworo i t. p.

[...] na wzór wyrazów do których składu wchodzi słówko bój: samobójstwo, ojcobójstwo i t. p., wymawiany wojewódzki, województwo, dowództwo, przywództwo i t. d. (patrz s. 98).

Ta enklityka bhi, jeśli miała funkcyonować jako słówko samoistne, osobno użyte, otrzymywała z przodu jeszcze zaimkowy temat a; to a zastępowało jéj wtedy w ogólny sposób owe wszystkie konkretne imionowe tematy, do których w tamtych razach przyrastała, i tak to się z niéj wytworzył zachowany w skr. przyimek abhi.

Jakiem słówkiem muszę się zapytać, abym się dowiedział, kto orze?

Jakiego r o d z a j u są rzeczowniki, do których da się zastosować słówko: ta...?

§ 431. Słówka co i jak przed przymiotnikami, rzeczownikami i przysłówkami piszą się oddzielnie; np. co lepszy, co młodsi, co silniejsi, co najlepsze.

Słówka: co, jak, przed rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami osobno.

Z powyższych przykładów wynika, że niektóre rzeczowniki tej odmiany możemy w I-ym przyp. liczb. mn. połączyć ze słówkami ci, owi, sami, tamci, inne znowu łączą się ze słówkami te, owe, same, tamte.

I. — Na ostatniej zgłosce (sylabie) mają zwykle akcent: [...]

5) Wogóle wyrazy [...]:

b) Słówka: nickel (nikel, nikiel), tunel (tunel), civel (cywilny), consul (konsul).