skrócenie dotyczy długości

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Klecz/1767
• SzyGram/1767
• Mał/1879
• Lor/1907
• Rozw/1923
• ZwO/1924
• Gaert/1927

Contractio. Skrócenie.

W składach słow, ma bydź zachowana ilkość (Quantitas) to jest przyzwoite syllab przeciągnienie, albo skrocenie: ktore znaczy zniżenie głosu, albo podniesienie. Georg: Cnap. Thesauri Polon. Lat. Graeci V. Natężenie. Powiada, że tylko w poprzedzającej, ostatnią syllabę Polacy głos natężają. Trudno jednak przeczyć, żeby (jako w inszych mowach) w Polskim języku, słowa mieć nie miały, ukrytych miar, przeciągania, i skrocenia.

P. Wiele jest części Grammatyki? [...] P. Czego ktora naucza? [...] Prozodya syllaby z przeciągiem albo skroceniem wymawiać, i wiersze składać.

Wyrazy ów pewien wymiar czasu do wymówienia swego potrzebny i posiadany zachowują i po swojém skróceniu, przydzielając nadkomplet czasu, zaoszczędzony przez to skrócenie, w spadku zgłosce najbliższéj i najczęściéj też ponoszącéj passiva syllaby zamarłéj, t. j. spółgłoski z niéj pozostałe: dzisiaj głów-ka, a dawniéj gło-wъ-ka.

Mamy i mieliśmy już w pierwszych naszéj piśmienności wiekach wyrazy, jak 1. np. grubego, grubemu, kusego, kusemu, dzielne, gęste itp. o których to formach niżej (w §. 191) się przekonamy, że są skróceniami daty stosunkowo niedawnéj z grubajego, kusujemu, gęstoje itd.

Przypadkowanie.

Rzeczowniki i przymiotniki polskie mają 7 przypadków (casos) [...]. Przypadkowanie rzeczowników portugalskich uskutecznia się za pomocą przyimków: de, a, por, em, które łącząc się z przedimkiem ulegają skróceniu, (ściągnieniu).

Długie przyciskowe doznały zdaje się najpierw ogólnego zmniejszenia iloczasu do miary średniej [...], a w dalszym ciągu uległy w szerokim zakresie, mianowicie z wyjątkiem początkowej zgłoski jedno- i dwuzgłoskowych wyrazów (form), skróceniu [...].

Wszystkie niewygłosowe długie przyciskowe, czyto akutowe czy cyrkumfleksowe, uległy w lechickiem, tak samo jak w słowackiem, skróceniu. Rzecz nie wymaga bliższych rozpatrywań.

Oczywiście nie była od razu krótką [intonacją], jej skrócenie stoi na równi ze skróceniem przyciskowej długiej w ogóle, była zatem pierwotnie zwyczajnie długą (z tendencją do średniego iloczasu), a co do jakości, jak wynika z czeskiego i słoweńskiego, po części też serbochorwackiego, była podobną do starego cyrkumfleksu, z którym też w tych językach spłynęła. Można zatem tę intonację nazywać też nowocyrkumfleksową.

Pewne zaimki osobowe, jeżeli się schodzą w 3-im i 4-ym przypadku, tworzą następujące skrócenia: me-o, a, os, as, skracają się w: m'o, m'a, m'os, m'as [...].

Skrócenie, p. zmiany głoskowe A.