terminów gramatycznych online
rodzajowanie
Język: polski
- Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział VI. O imieniu: Kop/1817
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Cz. II. O wnętrzności języka polskiego. Rozdział I.: Kop/1817
- Czasowanie. Zaimek osobisty. Osobowanie. Liczbowanie. Rodzajowanie. Trybowanie: Czep/1871–1872
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część II. O Imieniu: Mucz/1825
- Część III. O przymiotniku. O słowie i imiesłowie: Jak/1823
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- O częściach mowy w ogólności: Bor/1830
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O rzeczownikach: Ryk/1850
- O wyrazach: Kam/1870
- Przypadkowanie przymiotnikow: Mroz/1822
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Przypisy do rozdziału I: Kop/1785
- Rodzajowanie i liczbowanie słów: Mroz/1822
- Rozdział IV. O imieniu: Kop/1778
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1778
- Różnienie Przymiotników.: Prz/1792
- Skróceń grammatycznych wyłuszczenie: L/1807–1814
- Słowa: Desz/1846
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Słownik, t. 5: Próba-R: SW/1900-1927
- Wspólne z sobą odmiany: Malecz/1882
- Zawierający wyliczenie imion, odmieniających się przez przypadki, jich odmiany i nazwisk: Żoch/1838
- [Wstęp]: Marc/1833
Cytaty
Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).
Uwaga: taka odmiana Słów zowie się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje.
Doświádczyliśmy już tego w Rodzajowaniu, Stopniowaniu, Przypádkowaniu i Czasowaniu, i niżéj jeszcze w Przenośni i Składni doświádczymy.
Imiona przymiotów, przymiotnie wziętych, kończą się u nás na dwie tylko głoski i, y, np. wielki mały: u Łacinników kończą się na r, s, x, np. liber, doctus, felix. W Rodzajowaniu jednak, Stopniowaniu, Przypádkowaniu, biorą inszé zakończénia.
Co było skutkiém długich uwág nad piérwszym Imión względem, to jest, Rodzajowaniém; to, jak poprzednicze światło, na początku Nauczycielóm ukazuję: céchy, mówię, po których Rodzaje Imion Polskich poznawać należy.
Różnią się przymiotniki przez rodzajowanie i stopniowanie.
Skróceń Grammatycznych wyłuszczenie.
Ponieważ w słownikach powtarzają się przy każdém słowie grammatyczne annotacje, ściągające się do rodzajowania, przypadkowania, czasowania i t. d ., stosównie do własności grammatycznéj tegoż słowa; przeto koniecznie wypada, znakami jakiemisiś skróconemi one wyrażać, żeby i czasu i miéjsca ochronić; użytych w téj mierze tu skróceń, następujące przyłącza się wyłuszczenie [...].
A. Odmian grammatycznych jest siedm. Nazywają się one i znaczą jak następuje:
1wsza: Stopniowanie; [...].
4ta: Rodzajowanie; jest to odmiana wyrazów dla oznaczenia rodzajów, np. stary, stara, stare.
Rodzajowanie, formatio generis.
Imié, iest wyráz odmiénny przez rodzaje, stopnie, liczby i przypadki, czyli má rodzajowanié , stopniowanié , liczbowanié i przypadkowanié.
Słowo jest wyráz odmiénny przez tryby, czasy, liczby, osoby i rodzaje, czyli má trybowanié, czasowanié, liczbowanié, osobowanié i rodzajowanié.
Formowanie Rodzajowania żeńskiego z Męzkiego.
Zadziwmy się rozumowi temu w rodzájowaniu imion, co samo i w inszych częściach mowy obaczymy.
Można osobno słowa, a osobno myśli rozważać, jako części składájące mowę; ale całości mowy rozwáżać nie możná bez słów razem i myśli. Nawet chcąc gruntownie poznać samych słów własności, nie obejdzie się bez myśli, jakeśmy tego doznali w stopniowaniu, rodzajowaniu, przypádkowaniu i czasowaniu, chociażeśmy tę piérwszą część Grammatyki powiérzchowną nazwali.
Jeżeli w mowie naszej przypadkowanie Przymiotników różni się w wielu względach od przypadkowania Rzeczowników; przyczyny tego, należy szukać w głoskach użytych za cechy rodzajowania Przymiotników.
Zakończeniami w rodzajowaniu wyrazów Polskich są samogłoski: tan-i -a -e.
Formy [...] rodzajowania, liczbowania i przypadkowania.
Niewiele mamy takich rzeczy, które by na różny swój rodzaj, różne miały nazwiska, np. mężczyzna, niewiasta, wół, krowa; lecz większa część imion przez małą w zakończeniu odmianę już męski, już żeński, już nijaki rodzaj oznacza, np. kozieł, koza, koźlę. Taka końcowa imion odmiana dla oznaczenia różnego rodzaju, zowie się rodzajowaniem, do którego dodać należy imiona zdrobniałe zakończone na ątko, które pieszczenie się wyrażają, np. koźlątko, dzieciątko i zgrubiałe na isko lub ysko zakończone, pogardę oznaczające, np. chłopczysko, wilczysko.
[…] Co się tyczy rodzajowania imion własnych, uważać należy na niektóre nieforemności, np. Unrug, Unrugowa, Unrużanka; Sapieha, Sapieżyna, Sapieżanka […].
Odmiana przez rodzaje zowie się Rodzajowanie. Wyraz mogący się rodzajować, to jest odmieniać się przez Rodzaje, zowie się rodzajowny, a nie mogący się rodzajować nazywa się nierodzajowny.
Bez czego nie mogła bowiem nigdy dopiąć [młodzież litewska] tego, by, choć po kilkoletniém uczeniu się mówienia po polsku, iż tak rzekę, niekaleczyła wyrazów mowy polskiéy: iuż niewiadomością wydawania końcowych odmian imion: iuż niezgodą w rodzaiowaniu: iuż nieznaiomością dania różnicy rodzaiu męzkiego, żeńskiego i nijakiego.
Odmian imion jest cztéry: rodzajowanie, liczbowanie, przypadkowanie i stopniowanie. §. 34. Rodzajowanie. Nauka o rodzajowaniu pokazuje nam, jakiego rodzaju jest wyraz pod uwagę wzięty. Rodzajów w języku polskim mamy cztéry, to jest męzki np. człowiek, kamień; żeński np. kobiéta, ławka; nijaki np. dziécię, pole; i obojętny tylko w liczbie mnogiéj używany np. konie, owce.
Te wszystkie trzy imiesłowy jako mające spólne z przymiotnikami zakończenia, mają téż spólne im odmiany skłońnikowania i rodzajowania.
W braku niezmiennego prawidła na rodzajowanie rzeczy nieżyjących przeniesionych do rzędui istot żyjących, powiemy tylko w ogólności, że te przybeierają rodzaj męzki, które sobie wyobrazić można jako posiadające siłę zapładniającą, czynność, dzielność, trwałość lub inne przymioty płci męzkiéj włąściwe.
Rodzajowanie, u, blm. n. gram. odmienianie wyrazu, przez rodzaje [...].
P. Ile jest odmian grammatycznych dla imienia w ogólności? O. Cztery: rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie i stopniowanie.
Podmioty trzech osób, tj. istotniki lub zamiast nich stojące zaimki ja, ty, on, odmieniają się przez liczby i różnego są rodzaju, zatém i słowa dla zgody z niémi odmieniamy przez liczby, co się nazywa liczbowaniem, a w czasie przeszłym i z niego urobionych i przez rodzaje, i to się nazywa rodzajowaniem [...].
Przypadkowanie, rodzajowanie i liczbowanie rzeczowników wszystkich trzech form.
Rodzajowanie przymiotnika jest to nadanie przymiotnikowi dla zgody z rzeczownikiem, zakończenia rodzaju męzkiego, żeńskiego, lub nijakiego, np.: gaj zielony, łąka zielona, drzewo zielone.
Wykazanie, które części mowy mają wspólne z sobą odmiany. Rodzajowanie [...] Przez rodzaje odmieniają się; przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów.
Rodzajowanie, a, blm., czynność cz. Rodzajować.