terminów gramatycznych online
źródłosłów temat fleksyjny
Cytaty
[...] Prof. Małecki w swojéj Gramatyce wydanéj we Lwowie r. 1863 postawiwszy sobie za pewnik, że wyrazy pochodne koniecznie od mianownika liczby pojedyńczéj urábiać się muszą, co jest błędem, przychodzi w swojéj deklinacyji 4téj, w któréj obejmuje rzeczowniki żeńskie kończące się w mianowniku liczby pojedyńczéj na spółgłoskę, do równie błędnego wniosku, że temát, który nazywá źródłosłowem tych rzeczowników, kończy się na spółgłoskę twardą, dlá tego, że wyrazy pochodne od kość, gęś, kreɣ itd. brzmiące kostka, gąska, krvavy, urábiają się od piérwiástków kost, gęs, krv [...].
W odmianie rozróżniamy w każdym wyrazie dwie części: źródłosłów i końcówkę. Źródłosłów jest to ta część wyrazu, która przez całą odmianę słowa niezmiennie i nieruchomie pozostaje. Końcówki są to cechy liczby, rodzajów i przypadków, które podług potrzeby z źródłosłowem łączymy, np. w rzeczowniku ryba, źródłosłowem jest ryb-, końcówką zaś a. Ta część ryb- przez całą odmianę rzeczownika nieruchomie i nieodmiennie pozostaje; ryby, rybie, rybą, rybami, rybom, w rybach.
Przyrostkami nazywamy samogłoski, spółgłoski lub całe zgłoski, które do źródłosłowu wyrazu przyczepiamy.
Przy odmianie rozróżniamy w każdym czasowniku dwie części: źródłosłów czyli część nieruchomą, która przez całą odmianę czasownika niezmienną pozostaje, i części ustawicznie się zmieniające, tj. zakończenia, spójki i cechy trybowe.
W każdym czasowniku rozróżnić trzeba źródłosłów i pierwiastek. Źródłosłów jest to ta część wyrazu, która przez całą odmianę wyrazu nieruchomą pozostaje, a służy nam do urabiania czasów, trybów, liczb i osób. Pierwiastek zaś jest to ta część wyrazu, z któréj rodzi się cała grupa czyli familia wyrazów.
Oprócz piérwiastku wyróżniamy w wyrazie także jeszcze i źródłosłów czyli temat, który nazywa się także osnową. Źródłosłowem zowiemy tę część wyrazu, która, pozbawiona końcówek rodzajowych, deklinacyjnych i konjugacyjnych, tworzy stałą podstawę odmiany; np. w wyrazie: urod-a, urod-y, urod-ę, urod-ą, itd.,— urod jest właśnie źródłosłowem, tematem czyli osnową odmiany. Źródłosłów urabia się jużto z piérwiastku przez dodanie przybranek lub przyrostków, już też bywa nim niekiedy i sam piérwiastek.
We wzorcu 1-szym nie ma Dopełniacz żadnej końcówki, występuje on tu zatem jako czysty źródłosłów (temat).
Ta część wyrazu, która podczas odmiany jego nigdy całkowicie się nie zmienia, nazywa się źródłosłowem albo tematem wyrazu. Pan- i skał- są źródłosłowami czyli tematami rzeczowników pan i skała.
Czasowniki mogą być: regularne, t. j. prawidłowe (regulares), których źródłosłów (thema, radical) nie zmienia się, lecz tylko końcówka: eu louvo (chwalę), eu louvei (chwaliłem), eu louvaria (chwaliłbym) [...].