Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

skłonienie
Hierarchia Dzieła

Język: polski
Geneza: ros. склонение (Łomonosow § 97)
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
  • Nauka o formach (Flexya): Mał/1863
  • O imieniu: Lub/1778
  • O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
  • O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
  • Podział spółgłosek na twarde i miękkie oraz według narzędzi mownych. Zwątlanie samogłosek. Spółgłoski mocne, słabe i płynne. Pochylanie samogłosek: Czep/1871–1872
  • Regulae grammaticales: DonGl/1542
  • Skłanianie rzeczowników: Malin/1869

Cytaty

DonGl/1542, s. 205

Declinare – skłaniać, declinatio – skłonienie, staczanie.

Lub/1778, s. 8

Wymawiaią E. jak ciękie O. Co się trafia, gdy która samobrzmiąca litera przemieni się przez skłonienie (Declinatio) lub sprzężenie na E. z uderzeniem.

Lub/1778, s. 27

Skłonień w Rossyjskim języku pięć: cztery istotnych, i jedno przydatnych.

Lub/1778, s. 47

Trzeci Przykład. Skróconego skłonienia przydatnego, w którym I. przemienia się na b. we wszystkich spadkach (w Sł. nie).

Lub/1778, s. 149

Zaimki [...] Skłonienia dwa: jak poniżej. § 547. PIERWSZE Skłonienie zamyka w sobie trzy Zaimki, Я, ты, себя siebie, które skłaniają się na podobieństwo imion istotnych (substantivorum). WTORE Skłonienie zamyka w sobie resztę skłaniających się na podobieństwo Imion przydatnych (adiectivorum).

[ Первое склоненїе содержитъ въ себѣ три мѣстоименїя, я, ты, себя, которыя склоняются на подобїе именъ существительныхъ. Łomonosow, 1757, § 429. Второе склоненїе содержитъ въ себѣ протчїя мѣстоименїя, склоняемыя на подобїе именъ прилагательныхъ.Łomonosow, 1757, § 430. ]
Mał/1863, s. 55 Definicja

§. 113. Na koniec wyrażamy rozmaite stósunki, w jakich sobie rzecz jaką lub osobę wyobrażamy, za pomocą różnych skłonień zakończenia nazwy tejże osoby lub rzeczy: np. tu mieszka ojciec; to jest dom ojca; cześć przynależy się ojcu [...]. Podobne odmiany jednego i tego samego imienia ojciec nazywają się w gramatyce przypadkami (casus).

Malin/1869, s. 375

[...] Pozostaje nám teráz ze względów pedagogiczno-dydaktycznych podać liczbę skłonień polskiego skłánianiá rzeczowników, które dzielim po staremu na 3 skłonieniá według trzech rodzajów gramatycznych, s których lsze i 2gie rozkłádámy na 3 wzorce, 3cie zaś na 6 wzorców, w ogóle na 12 wzorców czyli oddziałów , któreby, jeżeliby się tak podobało, można nazwać skłonieniami czyli deklinacyjami [...].

Czep/1871–1872, s. 39 Definicja

Deklinacyją czyli spadkowaniem istotników nazywamy jednostajność odmiany w wielkiéj ich liczbie. W języku polskim, ze względu na trzy rodzaje istotników trzy są formy (skłonienia): piérwsza dla istotników rodzaju męzkiego, druga dla żeńskiego, a trzecia dla nijakiego.

Kor/1961, s. 10

Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.

Terminologia Reguł [...].

Declinatio — skłonienie, staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, żaden, numerus pluralis — liczba w wielu, casus nominativus — spadek mieniący, mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzowiący, wzywający.

Powiązane terminy