terminów gramatycznych online
przymiotnik dzierżawczy
Język: polski
- Części mowy: ZwO/1924
- Część II. O Przymiotnikach: Mucz/1825
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863, Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- O Partykułach: Malin/1869
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- Pisownia: Król/1907
- Rozdział III. O Przymiotniku: Szt/1854
- Składnia: Kurh/1852
Cytaty
9) Nie stopniują się: 1) Przymiotniki od rzeczowników pochodzące, które by dzierżawczemi nazwać można; bo wyrażają, że przymiot przez nie malowany, należy do rzeczy oznaczonéj rzeczownikiem, od którego pochodzą, np. tracki, gracki […].
Przymiotniki dzierżawcze na -ów i -yn (lub -in); np. ojców, -cowa, -cowe | matczyn, -czyna, -czyne.
Umieszczone w zdaniu przydaném przymiotniki dzierżawcze czyli posiadalne mój, twój, nasz, wasz, oraz 2gie przyp. jego, ich [...], gdy z powodu wyrzutni stają się wyrazami okréślającemi, znaczącemi przyswojenie czego przedmiotowi zdania, zamieniają się na przymiotnik swój.
Przymiotniki dzierżawcze są te, które oznaczają przywłaszczenie, czyli posiadanie rzeczy jakiéj, to jest jéj należenie do kogo: takowe formują się zwykle od rzeczowników ludzkich pospolitych i własnych, tak żywotnych jak nieżywotnych, zdrobniałych i zgrubiałych i t. d., np. majątek ojców, czapka ojcowa.
§. 465. Przyr. in przyrasta do samych tylko imion (osobowych) należących do deki. IIIciéj, toż do zakończonych przymiotnie na i (jak podkomorzy); i tworzy w ten sposób same tak zw. przymiotniki dzierżawcze: matczyn, ciocin, siostrzyn, zosin, babusin.
W przymiotniku surovy, syrovy jest ten sám piérwiástek, co w naszym syr [...]. Nie ulegá także wątpliwości, że w przymiotnikach tak zwanych dziérżáwczych, urobionych od rzeczowników męzkich, kończących się w mianowniku na spółgłoski, pogłos ov jest w etymologicznym związku s końcówką u [...].
[...] Jakoż nie mámy przysłówków pojedyńczych od przymiotników oznaczających materyją lub masę, s któréj rzecz jaká jest zrobioná, jako to: [...] złoty, stálovy, srebrny [...] itd., jako téż przymiotniki oznaczające náleżenie do czegoś, czyli jednym słowem wszelkie przymiotniki dzierżáwcze, jako to: ojcóv, panóv, królóv [...] itd. Jednakże przymiotników dzierżáwczych, tak jak i zajimków dzierżáwczych celowniki liczby pojedyńczéj w rodzaju nijakim wchodzą, jakośmy to powyżéj widzieli, s przyjimkiem po w skłád wyrażeń przysłówkowych, np. po paɳsku, po królevsku [...] itd. Nakoniec przymiotniki dzierżáwcze s przyjimkiem z i dopełniáczem bezpojimkowym składają wyrażeniá przysłówkowe, jako to: s paɳska, s ɦłopska [...].
Te przymiotniki są wszystkie dzierżawcze (adject. possessiva), a jako takie, nie były one urabiane od tematu ani też od nominatiwu tych rzeczowników, lecz od ich genit. a ten miał ū.
Opuścić w przed przyrostkiem stwo w wyrazach utworzonych od osnów przymiotników dzierżawczych (na ów) np.: królestwo, wójtostwo, Janostwo itd.
Nazwy miejscowości rodzaju żeńskiego, powstałe z przymiotników dzierżawczych, zakończone na -owa i -ina, jak Częstochowa, Dąbrowa, Warszawa, Radolina, mają odmianę rzeczownikową: D. Częstochowy, C. i Mc. Częstochowie, B. Częstochowę, W. Częstochowo, N. Częstochową (jak Deklinacji III wzór głowa).
[...] przymiotniki dzierżawcze na -ów, -in od imion własnych utworzone: imieniny Adamowe, żona Kostczyna (= Kostki).
Przymiotniki dzierżawcze, których znaczenie wyraźnie wskazuje na przynależność lub pochodzenie od przedmiotu, oznaczonego w rzeczowniku podstawowym. Nap. żonin, matczyn, ojców, lisi, kobiecy.
Przymiotniki określające dzielą się na:
1) Przedimkowe (articulares), [...].
4) Dzierżawcze (possessivos):
meu minha meus minhas
moj moja moi (moje) moje (moi)