terminów gramatycznych online
początek wyrazu
Język: polski
- Alfabet. Wymawianie samogłosek. Wymawianie spółgłosek: Ryk/1850
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
- Głoski. Znamiona. Czytanie.: Prz/1792
- Głosownia: Mał/1879
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka XII. O błędach w wymawianiu i pisaniu: Sier/1838
- O głosowni i wymawianiu: ZwO/1924
- O niezamienianiu na początku wyrazów t na c ani d: Oż/1883
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- Pisownia: Kurh/1852, Malecz/1882, Król/1907
- Projekt terminologii: KarłT/1885
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Szczególniejsze prawidła wymawiania: SkorM/1828
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Kto zná język Polski i wié w szczególności naprzód, co znaczą Przyimki koło, na, o, od, po, prze, przy, wy, z, za, któré na początku wyrazów są położoné: po wtóré, kto wié jak różné zakończenié jednégo wyrazu, czyni różnicę w jego znaczéniu np. wrácać a wrócić, wrácany a wrócony, wrácanié a wrócénié, przewrotny, przewrotność, przewrotnie; upatrzy łatwo w każdym wyrazie szczególné każdému znaczénié.
Had położone na początku wyrazów częstokroć znaczy jeżeliby, gdyby opuszczóné.
Dech gęsty lub rzadki kładzie się tylko na początku wyrazów zaczynających się od samogłoski lub dwugłoski, a ma mieysce nad zaczynającą samogłoską pojedynczą lub nad wtórą samogłoską dwugłoski zaczynayącey wyraz.
Wszelakoż Grammatycy przedstawiają jako ogólne prawidło, iż ta Samogłoska na początku wyrazu jak a, w środku jak o, a na końcu brzmi jak e.
Głoski większe, różniące się wielkością i kształtem od mniejszych, piszą się: 1e. U początku pisma. 2e. Po kropce, od ustępu, tudzież u początku wyrazu każdej linii wiersza poetyckiego. 3e. W nazwiskach szczegulnych krajów, wód, gór, miast, lub innych siedlisk i rzeczy, nie mniej osób i ich urzędów.
Co innego rozumiéć się ma o spółgłoskach ł, l, r, rz, które, lubo bardzo rzadko, na początku nawet wyrazów bywają w zbiegu z innemi spółgłoskami np. łgać, łkać, łzy, lżyć, lgnąć, rdza, rdzeń, rznąć, byłoby więc błędem jedynie przez wzgląd na naturę tych spółgłosek tak rozdzielać wyrazy: zeł-gać, poł-knąć, zeł-że, zel-żyć, zoł-zy, ul-gnąć, zar-dzewiéć, ur-żnąć, zamiast ze-łgać, pó-łknąć, it.d.
Gh [...] na początku wyrazów wymawia się dobitnie jak polskie g. Ghost, duch; ghastly, okropny.
Pisze się także i w wyrazach polskich, na początku wyrazów i zgłosek, np. iść, i-mię, ta-ić, ta-i, przyzwo-i-ty i t. p.
Przybieranie lub też nieprzybieranie przydechu zależy od dwóch następujących okoliczności:
- od tego, czy wyraz jest prawdziwy słowiański, czy przyswojony z cudzoziemszczyzny;
- od tego, która samogłoska stanowi początek (Anlaut) wyrazu.
Jeżeli ostatnia zgłoska ma tworzyć początek jakiego wyrazu, np. malar-stwo (stworzyć), łos-kot (kot), szaf-ka (kapelusz); lecz od téj zasady często musimy odstępować, np. szkatuł-ka, go-muł-ka, chociaż mamy wyraz: łkanie, łkać,i t. d. Również przenosimy: wszyst-ko, wszys-cy, szczytny, szczyt-nie, a to dla miłodźwięku.
O niezamienianiu na początku wyrazów t na c ani d.
Abfall O d p a d (brzmienia z początku lub końca wyrazu; porówn. W y r z u t n i a, W y p a d).
Stopień najwyższy urabia się znowu z formy stopnia wyższego przez dodanie przybranki naj- na początku wyrazu.
S — ś, z — ź. [...] d) na początku wyrazów: śpi i spi, śpieszę i spieszę; ale tylko: śpiewa, ścisk, w paśmie (od: pasmo); tak samo: zwierz i źwierz, zwierciadło i źwierciadło, ale tylko: w izbie (od: izba).
Spółgłoska rz brzmi jak ż na początku lub w środku wyrazów, na końcu zaś wyrazów jak sz.
Sylaba ex na początku wyrazów brzmi jak ez:
exame [cz. ezame] egzamin exercer (cz. ezerser) ćwiczyć
W ogólności zawsze piszemy i (nie ji) na początku wyrazów i po samogłosce: igła, ich, moi, pokoik, kleić, stoisz i t. d. a także w złożeniu po przedstawce na spółgłoskę np. bezimienny, rozigrany.
Jest to zupełnie zrozumiałe, że początek wyrazu jest psychicznie, pozafonetycznie, akcentowany, a wskutek tego i fonetycznie silniej wymawiany, niż końcowa głoska wyrazu, będąca zawsze mniej lub więcej osłabioną.
Nagłosem nazywamy początek wyrazu, wygłosem — koniec.
Za zasadnicze wyobrażenie głoski, to jest takie, które decyduje o jej gatunkowem wyobrażeniu, można uważać jej wyobrażenie psychofonetyczne w pozycji mniej więcej niezależnej, z pełnym udziałem wszystkich momentów artykulacyjnych, a więc już to w położeniu rzeczywiście odosobnionem, już to na początku wyrazu i powiedzenia w pewnym określonym stosunku do zgłoski i w normalnym nastroju; w każdym zaś razie nie w położeniu słaboakcentowem.
R, brzmi jak dwa rr: na początku wyrazów, n. p. rio (rriu, rzeka); gdy stoi po literze n, n. p. genro (ziéńrru, zięć); i w wyrazach złożonych, n. p. prorogação (prorrogasaął, przedłużenie: pro-rogação).
I. Części wyrazów: A.Głosowe: głoska, ★zgłoska (sylaba): ★zamknięta (spółgłoską), np. kot-(ka) lub ★otwarta, np. ko-ta; ★nagłos (początek), ★śródgłos (środek), ★wygłos (koniec) wyrazu.