formować (się)

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Rot/1616
• Sty/1675
• Cell/1725
• Dąb/1759
• Kon/1759
• Gott/1762
• Gott/1766
• SzyGram/1767
• Dudz/1776
• Gott/1787
• Szum/1809
• Mroz/1822
• SkorM/1828
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• SWil/1861
• Mał/1863
• Kam/1870
• Mał/1879
• Malecz/1882
• SW/1900-1927
• Łoś II/1925

Są tesz Niektore Substantiva Niemieckie/ ktore Nominativum Pluralem formuią/ zarówno Singulariusowi/ iedno iże Vocalem potrzeba po wierzchu náznáczyć á wyrzec iáko/e/ Jáko to/ ein Bock Kozieł/ die Böcke Kozłowie.

Czwarty Incomparabilem, formują z pierwszego ják z tego dotto, dotta przemieniwszy ostátne, o, lub a, w issimo, ábo w issima, stáje się Dottissimo, Dottissima.

Te formują [...] przemieniájąc im ostátnią wokałę w Męskim rodzáju, ná accio, á w Niewieścim ná accia, jáko Contadino Chłop, Contadinaccio Chłopisko.

Przysłowia u Włochow [...] niepoliczone, bo ich niemálo z kázdego słowá i Imieniá formowáć mogą.

W mowie twierdzącej w czásie przeszłym złączonym, to jest ze słowem pomocznym ták będziesz formował mowę: 1. połozyż Pronomen. 2. cząstkę namiestnictwá. 3. słowo pomoczne. 4. przysłowie. 5. słowo skutek wyrazájące. 6. istotne Imię ná przyklad. [...] Ella vi è sommamente obligata di Cortesia, oná wam jest wielce obwiązána zá ludzkoś

Genitivus záś i Acc. Pluralis, ták dobrze się formuje według II, jáko i według IV. Decl podług wiádomego wierszyká: Tolle me, mu, mi, mis, si declinare Domum vis.

Czas przyszły. Formuje się z temy przydając do niej następujące syllaby.

Ti pisze się w słowach, ktore się formują z Supinow Verborum.

Aktywa Regularia abo porządnie koniuguiące śię, formuią Praeteritum Imperfectum Indicativi dodaiąc Syllabę te [...].

Słow Porządkowych czast formują się następuiącym Sposobem [...].

Jmiona Przydatne znaczące obfitość, niedostatek, łączą się z Jmionami Jstotnemi, y iedno formuią Jmię Złożone np. zamiast: reich an Gnade mowi się gnadenreich bogaty w łaskę [...].

Te się nieregularnie formują: wiele więcej, bardzo bardziej.

Nie od każdego jednak słowa wszystkie formować się mogą. Nikt bowiem nie mówi: Oknuję, kręguję etc. a wtedy okryślenia słowy użyć potrzeba, n. p. wstawiam, robię okno.

Czas Niedokonany w Słowach Foremnych formuie się, dodawszy do czasu teraźnieyszego sylabę te, np. ich liebe, ich liebte.

Imiona te, które się z dwóch Rzeczowników składaią, naybardziey podług ich znaczenia formować trzeba, do czego czytania dobrych Dykcyonarzów bardzo iest potrzebne.

2gi przypadek formuje się pospolicie we wszystkich trzech rodzajach wypuszczając ostatnią samogłoskę od pierwszego przypadku liczby mnogiej, np. kapitanowie, kapitanów; mowy, mów; pola, pól.

Słowa częstotliwe formują się z jednotliwych, albo przez dodanie syllab, np. pisać, pisywać, albo przez zamianę syllab, np. strzelić, strzelać.

Mając przed oczyma dopiero pokazana różnicę i podobieństwo co do wyrazów, bardzo jest łatwo Polakowi rosyjskiego a Rosjanowi polskiego języka nauczyć się, ile jeszcze, gdy się w obadwóch językach prawie zupełnie jednakowo stopniuje, przypadkuje, czasuje, szykuje, i pochodne wyrazy z pierwotnych formuje, oraz słowa mają te same właściwość, którą na. K. 91. pokazałem.

Przymiotniki formują 1szy przypadek liczby mnogiej rodzaju męzkiego, przez zmiękczenie przybierającej głoski.

Nieforemne miękczenie głosek ch, h, jest dogodném w 1szy przypadku Rzeczownikow (Włoch, Włosi); bo foremne miękczenie (Włoch Włoszy) daje im postać Słów, które formują się od Rzeczowników, także przez miękczenie przybierającej głoski, strach straszy, grzech grzeszy.

Praw: 41. सुतायै अवेदयत्, sutâyai awêdayat', formuje सुतायायवेदयत् sutâyâyawêdayat', córkę uwiadomił; [....]

Dotąd mówiliśmy o imionach własnych, rzeczownikach : od tych imion formują się przymiotniki; np. Kraków, krakowski.

Nie należy mówić ani pisać: widziemy, czyniemy, palemy, słyszemy, ale widzimy, czynimy, palimy, słyszymy; bo te wyrazy formują się od widzi, czyni, pali, słyszy, przez przydanie końcowéj zgłoski my.

Lecz byłoby przesadą przeciwko zwyczajowi przyjętemu pisać wyrazy: rób, łam, róbmy, łammy, przez spółgłoski zmiękczone m', b', których tu nikt miękko nie wymawia, i nawet wymówić nie może, za przybyciem zgłoski my, chociaż te wyrazy formują się od robi, łamie.

Jest jeszcze drugi czas przyszły, który się formuje przez dodanie have wraz z imiesłowem czasu przeszłego tego słowa, które się czasuje, do każdej osoby czasu przyszłego oznajmującego, rzadko kiedy do rozkazującego.

W zdarzonéj wątpliwości przy użyciu tych liter, należy się radzić źródłosłowu, to jest formować odmiany grammatyczne, albo téż dobierać wyrazy pierwotne i pochodne takim sposobem, iżby brzmienie wątpliwej głoski wybitniéj się okazało. I tak pisać należy sen, kończ, róg, Kraków, chleb, obowiązki (a nie sę, kącz, ruk, Krakuf, chlip, obowiąski) bo głoski wątpliwe dają się dobitnie słyszeć w wyrazach snu, koniec, rogowy, Krakowa, chleba, obowiązek.

W zdrobniałych rzeczownikach lepiéj jest przypadku II, l. m. unikać, niżeli go niezgrabnie formować.

Słowa dokonane, złożone z dwu lub więcéj przyimków, nie dadzą się formować.

W ogóle rzeczowniki żywotne i roślinne, toż zdrobniałe na ek, mają skłonność formować przypadek II na a; podczas gdy nieżywotne, a mianowicie zbiorowe skłaniają się przeważnie ku u.

§. 186. Przyp. II. licz. mn. od rzeczowników mających źródłosłów zakończony na pojedyńczą spółgłoskę, formuje się po większéj części tak, jak w wzorze pierwszym, t. j. z odkrytą spółgłoską; np. bań, łań, pań, bogiń.

P. Ile osób rozróżniamy w mowie? O. Trzy: pierwsza ja, która mówię; druga ty, który mię słuchasz, trzecia on albo ona, o której ja mówię. Osobę pierwszą liczby mnogiéj formujemy dodając końcówkę my, do trzeciéj osoby liczby pojedyńczéj. [...] osoba 1-a kończy się na m, np. słucham, 2-a na sz, np. mówisz, 3-a stosownie do jednéj z 3 form.

Kiedy się bowiem porównywa dzisiejszą polszczyznę z jéj pomnikami najdawniejszymi, to się widzi, że nieskończona ilość wyrazów, dziś już stale zakończenie u przybierających, formowała wtedy jeszcze genitiwy na a, np. owoca, głosa, oleja.

Imiesłów czynny, który się kończy na: ący-ąca-ące, formuje się od osoby 3-éj liczby mnogiej czasu teraźniejszego przez dodanie cy-ca-ce, np. (oni, one), działają-cy-a-e.

Franc. moraliser, polariser spolszczono na moralizować, polaryzować i według tego formujemy inwentaryzować, polemizować, stylizować, koloryzować, zawsze od tematów obcych.