Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

pochodzić od...

Hasło w cytatach: pochodząc od..., pochodzące od ..., pochodzący od, pochodzić od, pochodzić od ...
Język: polski
Dział: Morfologia (współcześnie)

Cytaty

Będzie czyść ucześnik pochodząc od słowá spráwującego [...] co sie stacza ták.

LEcturus participium, veniens à verbo activo [...] quod declinabitur sic.

Duo participia trahuntur ab hoc verbo pasivo, praeteritum et futurum.

Dwá uczestnicy pochodzą od tego słowá cierpiącego przeszły i przyszły.

Potrzebuje w niektórych terminach analogia, (to jest fundament związku, ktory jest między terminami oryginalnemi, i od nich pochodzącemi).

Lubo zaś te wywody zacnych myśli są świadectwem, dostatecznie jednak nie mogą wątpliwości ułatwić, mowiąc, jakoby Skytow, lub Sarmatow nazwiska, od Hebrajskich albo Greckich słow miały pochodzić.

A ztąd zaraz wynikają niektore własności pierwodnego języka. Jako to, aby słowa były szczere, proste, i krotkie; od ktorych insze pochodzące, łatwo by rozeznać, że te od tamtych, a nie owe od tych, pochodzą.

Słowo bić, ma inszych od siebie pochodzących ledwie nie dwieście, 9. 3.

Uważać należy pochodzenie słow jednych od drugich, rożne ich odmiany i łączenie się z niemi. I tak np. nie powinno się pisać: mof, ale mow, bo pochodzi od: mowię, nie Bug Stworca, ale Bog; bo odmieniwszy, mowi się: Boga.

Imie dzieli się na początkowe i pochodzące, np. od początkowego imienia Wojna, pochodzą: Wojownik, wojenny, Wojskowy etc.

Tenże sam Spadek mają Gerundia, Uczestnictwa, i Przysłowia od Imion wzwyż wyrażonych pochodzące.

Wiele Słow gatunku Działającego chcą mieć Spadek Oskarzający, Podobnie pochodzące od nich Gerundia i Uczestnictwa, ktore zawsze takim rządzą Spadkiem, jakim te Verba, od ktorych pochodzą, np. czytam, czytając, czytający ksiąszkę.

O Słowach pochodzących. Nie masz prawie żadnego słowa, od którego by wiele innych słów nie pochodziło, już w różnych częściach mowy, już w tejże samej.

Kto chce wiedzieć, ktòre to słowa od ktòrego języka pochodzą, niech czyta Indicem rerum insigniorum X. Knapskiego

Niektóre imiona pochodzące od słów, jako to: плакса, płaxa, пѣяница, piianica, ханьжа, bałamut, są rodzaju powszechnego.

It [...] kładzie się po niektórych słowach pochodzących od Imion.

Czas przeszły jest też albo jednotliwy (preteritum singulare), gdy od słowa jednotliwego, np. pisać, pisałem; albo też częstotliwy (praeteritum plurale albo frequentativum), gdy od słowa częstotliwego pochodzi, np. pisywać, pisywałem.

W tych zaś pochodnych wyrazach, które są uformowane od jednosyllabnych wyrazów, trzeba by wszystkie syllaby zarówno krótko wymawiać, dlatego, że wyrazy jednosyllabne krótko się wymawiają, np. np. brătĕrskĭ, świătŏwy, synŏwskĭ, bo pochodzi od: brat, świat, syn, które się krótko wymawiają.

Na o kończą się przysłówki pochodzące od przymiotników na gi, ki, y, także na ni, pi, zakończonych […] Przysłówki pochodzące od przymiotników słownych, które dla rozróżnienia 3ciéj osoby l. p. r. n. w czasach przeszłych, kończą się na e, np. biegle, zamiast biegło [...]. Są jednakże przysłówki, które lubo nie pochodzą od przymiotników, jednakże się stopniują, np. bardzo.

Imiosłow czyli Przymiotnik słowowy, jest wyraz pochodzący od słowa, a który się odmienia, już jak Imie przymiotne, już jak słowo: oprawiony.

Niektóre téż przysłówki od tych przymiotników pochodzące, zachowują rząd 3go przypadku.

Kréskuje się także é w słowach niedokonanych, złączonych z przyimkami, pochodzących od słów drzéć, trzéć, wrzéć.

Zapomnienie [...] pochodzi od słowa zapomniéć.

Martwica, martwić i martwieć pochodzą od martwy.

Imiesłów jest to część mowy odmienna, która pochodzi od słowa, a odmienia się jak przymiotnik.

Stopniowanie [...] Przez stopnie odmieniają się: prawdziwe przymiotniki i przysłówki przymiotne, t. j. od przymiotników pochodzące.

Pyt. Czy pisać trzeba Slęza (rzeka) czy szlęza lub Szlonhe Lohe?

Odp. Pisać jak wymawia się po polsku, po czesku, lub po łacinie; bo te narody nie odstępują od pierwiastku czyli od rzeczy samej, niemcy zaś zwykle odstępują, i nie można pojąć co jich wyrazy tej samej rzeczy nadane znaczą. Nazwa tej rzeki pochodzi ze starosł. od słowa slęczyć się. Slęczą się wody przez górne potoki, Szybkim połyskiem, aż kruszą się boki. Slęzo tyś dzwięczna i jakoś miła; Nie raz do siebie mię przytuliłaś! Ha! ha!

W wyrazach: błahy, bohater, braha, czyhać, ha! hajdamak, hajduk, hak, hałas, hałastra, hamować, haracz, harc, hasać, hasło, hej, herb, hetman, hojny, hola! hołd, huk, hulać, hultaj, hurm, hurt, huzar, kurhan, ohyda, puhacz, puhar, oraz w wyrazach od nich po[c]hodzących jak: hamulec, harcować, itd.

Przytem wyrazy na -nier mają różne pochodzenie, a mianowicie jedne pochodzą od obcych, w których w rodzimym języku pisze się też -nier, a więc w nich obce i między spółgłoską a samogłoską winnoby się oddawać w polszczyźnie przez j np. francuskie ingenieur, pol. inżynjer.

Jeżeli ta nazwa pochodzi od piasku, a nie od jakiegoś Pieska, albo Pieśka (= Piotra) albo jeszcze jakiego innego imienia, bo zastanawia jej stara niemiecka postać Pieskenstein.

Były zresztą różnice dialektyczne, a zarazem może różnice nastrojowo-fonetyczne, to jest oboczne formy dobitne (uroczyste) i potoczne, jak to widać zwłaszcza na rozwoju wyrazu miejsce, pochodzącego od miasto.