terminów gramatycznych online
rzeczownik słowny
Język: polski
Cytaty
Upon położoné przed Imiesłowem lub rzeczownikiem słownym znaczy okréślenie czasu.
W Słowach odróżniamy: osoby, czytam, czytasz, czyta; liczby, czyta, czytają; czasy, czyta, czytał; i tryby, czytasz, czytaj, czytałbym, czytać. Od Słów formują się: Imiesłowy, czytający, czytany, i Rzeczowniki Słowne, czytanie. Czasować Słowo jest wymieniać jego czasy, osoby, tryby i t. d.
RZECZOWNIK SŁOWNY (pisanie)
Formuje się od Imiesłowu biernego. Spółgłoska która jest cechą Imiesłowu, miękczy się i przybiera zakończenie e.
pisan-y -a -e pisanie
słyszan-y -a -e słyszenie.
Formując Rzeczownik Słowny, miękczymy spółgłoskę która jest cechą Imiesłowu biernego, pisany pisanie.
Rzeczowniki słowne są to imiona od słów pochodzące, np. od pisać, pisanie, od skakać, skakanie.
[...] Przypadki: mnie, ciebie, tobie, sobie, siebie, używają się 1. w odpowiedziach, 2. kiedy z dobitnością mówimy i wtedy kładą się przed słowem; 3. po przyimkach, oprócz słów złożonych i rzeczowników słownych od nich pochodzących, 4. w zdaniach rozłącznych, np. przedsiębrać, przedsięwzięcie, np. komu obiecał? mnie [...].
TRYB BEZOKOLICZNY. [...]
Imiesłów czasu teraźniejszego:
Będąc budam’s. [...]
Rzeczownik słówny:
Bycie buwimas.
ZGODA PRZYMIOTNIKÓW A RZĄD RZECZOWNIKÓW SŁOWNYCH.
1.Przymiotniki słowne, ze słów nijakich uformowane, tak się zgadzają z rzeczownikami, jak zaimkowe, imiesłowowe lub imionowe przymiotniki, np. mam przemarzłe jabłka, mam zziębłe ręce, patrzy oczyma zaspałemi, i t. d.
Zdania przydane mogą się skracać, do czego szczególniéj posługują imiesłowy odmienne (przymiotniki) i nieodmienne(przysłówki), oraz rzeczowniki słówne i tryby bezokoliczne
W zdaniu przysłówkowém słowo ze spójnikami gdy, nim i t. p. może się zamienić na imiesłów nieodmienny na ąc lub szy zakończony, albo téż na rzeczownik słówny z przyimkami za, po i t. p.
Gdyby konieczna potrzeba, lub dokładność myśli wymagała trybu bezokolicznego z przyimkiem, natedy zamienia się słowo na rzeczownik słowny, który przypadkuje się jak inne rzeczowniki, np. jest już czas do jedzenia.
Rzeczownik słowny ma prawie to samo znaczenie co i słowo, z tą jednak różnicą, że będąc sam rzeczownikiem, nie oznacza już sądu czyli zdania o rzeczy, ale raczéj skutek wynikający ze sądu czyli zdania słownego, np. kto cały czas przepędza na próżnowaniu, ten niczego nie dorobi, zamiast: kto cały czas próżnuje, ten niczego nie dorobi.
Rzeczownik słowny pochodzi od wszelakich słów polskich, jest rodzaju nijakiego, przypadkuje się formemnie według deklinacyi III, ma zawsze liczbę pojedynczą, a częstokroć i mnogą.
Istnospraw .... Rzeczownik słowny.
Słowny, v. Słówny, a, e, p. [...] 3) = gram. słowom służący, od słów pochodzący. Słowne przydatki. Słowny spis. Rzeczowniki słowne [...].
Jeżeli jednakże podmiotem jest rzeczownik słowny, wtedy rzeczownik zależny kładziemy w spadku, którym słowo rządzi, n. p. Pobłażanie wadom jest rzeczą naganną. Ubieganie się o rozrywki jest szkodliwym.
Na koniec mają rzeczowniki uformowane od słów, np. miłowanie, zabranie, pojęcie, użycie, nazwisko rzeczowników słownych (verbalia).
§. 452. Przyr. ije, teraz już ściągnięty na (i)e, ma zgoła inne znaczenie, jak je poprzedzającego §. [...] Tworzy: w piérwszym razie imiona zbiorowe [...], w drugim razie tworzy ten przyrostek imiona umysłowe (abstracta); w trzecim zaś razie tak zwane rzeczowniki słowne (verbalia).
Przyrostek -ti, właściwie -ti, w postaci staropolskiéj ci = tsi (według zasad głoskowni polskiéj pośredniczy s między t a i), w dzisiejszéj ć = tsj tworzy rzeczowniki słowne, zwykle wyrazem bezokolicznym zwane.
Przyrostek -tu otworzył piérwotnie pewien rodzaj rzeczowników słownych, które supinum nazywamy.
Rozpatrzywszy się w budowie i ustroju temátów słowa polskiego w poprzedzających paragrafach, przystępujemy teráz do jego spájaniá. Każdá forma jednolitá, urobioná od tematu słównego, albo wyráżá w temácie orzeczenie (praedicatum), w końcówce podmiot (subjectum), albo jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem słównym, którego końcówki niczym jinnym nie są, jak tylko pogłosami. Ponieważ podmiotem zdaniá może być osoba, którá mówi, lub osoba, do któréj się mówi, albo o któréj jest mowa, przeto te końcówki, jak i formy niemi urobione nazywać będziemy osobowemi, które się oznaczają tak w semickiéj jak i w jafeckiéj rodzinie językowéj, a następnie i w mowie słowiańskiéj szczątkami zajimków osobistych, jakkolwiek niekiedy skażonemi [...].
[...] Że ta rada nie była stósowná, samo się przez się rozumié, gdyż żaden jimiesłów, jako przymiotnik słówny, równie jak tryb bezokoliczny, będący rzeczownikiem słownym, nie jest pełną formą słowa mającą w sobie zawierać w temácie praedikat, a w końcówce podmiot [...].
Samą pojedyńczą liczbę mają rzeczowniki: [...] i bardzo wiele ze słównych, czyli utworzonych ze słów, jak: granie, śpiewanie, chodzenie, pisanie, modlenie się, śmianie i t.d.
Na koniec mają rzeczowniki uformowane od słów, np. miłowanie, zabranie, pojęcie, użycie, nazwisko rzeczowników SŁOWNYCH (verbalia).
Uwaga. Język polski odznacza się od innych języków osobliwą łatwością urabiania jednego wyrazu na wiele części mowy, nadaje właśnie mowie naszej różnorodność i rozmaitość odmian: 1. Pierwiastek: Wdzięk 2. Rzeczownik: Wdzięczność 3. Rz. słowny: Wdzięczenie się 4. Przymiotnik: Wdzięczny-a-e 5. Słowo: Wdzięczyć się 6. Imiesłów: Wdzięczący-a-e się 7. Przysłówek: Wdzięcznie.
Tryb bezokoliczny, wyrażający samo pojęcie działania lub stanu, bez względu na inne okoliczności; np. czytać, pracować, nieść, biec, stać, być, i t. p. Takież pojęcie czynności może wyrażać i rzeczownik słowny; np. czytanie, przeczytanie, odczytywanie, i t.p.
Przy rzeczownikach słownych, użytych w znaczeniu biernym, sprawca wyraża się zawsze za pomocą przyimka przez z 4. przyp. […].
§ 189. Rzeczowniki słowne na — nie i — cie, pochodzące od słów przechodnich, tudzież inne rzeczowniki, oznaczające czynność, pokrewne słowom przechodnim, mają dopełnienie w przypadku 2.
[…] Rzeczowniki słowne na — nie i — cie, pochodzące od słów przechodnich, tudzież inne rzeczowniki, oznaczające czynność, pokrewne słowom przechodnim, mają dopełnienie w przypadku 2 […].
Słowny [...] 5. tyczący ś. słowa gramatycznego, czasownika, ze słowa urobiony: Rzeczownik S. Słowne przydatki, słów przydatki a. prepozycje słowne. Troc. Czasy, spadki słowne. Troc.
Rzeczowniki słowne jak młȯceńe, zb'erańe są wprawdzie zupełnie pospolite, ale przecież tu i ówdzie spotyka się zamiast nich bezokolicznik, zwłaszcza w konstrukcji typu do p'åsku voźić [...].
Dziś te rzeczowniki z dawnym suf. -ije mają G. pl. dwojaki: na spółgłoskę, lub na -i. W Gramatyce Steina i Zawilińskiego, wyd. I z r. 1907 str. 160 powiedziano, iż w ogólności rzeczowniki te mają końcówkę -i, a tylko rzeczowniki słowne na -nie, -cie, o ile tworzą liczbę mnogą, mają w dopełniaczu czystą osnowę: wołań, dociekań, starć, zaklęć.