Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przypadek zależny

Język: polski

Cytaty

Przypadki dzielą się na niezależne (прямые падежи) i zależne(косвенные). Do piérwszych liczą się przypadek lszy i 5ty, gdyż wyrazy w nich położone, nie są zależne czyli rządzone od innych. Do ostatnich zaś należą wszystkie inne przypadki, oprócz 1go i 5go; w nich bowiem kładą się wyrazy dopełniające czyli zawisłe od innych.

Zaimek zwrotno-osobisty. [...] Podmiot może nie tylko na kogoś, ale także sam na siebie działać, np. mogę innym pochlebiać, ale także i sobie [...]. Takie działanie na siebie samego wyrażamy zaimkiem zwrotnym się, który ma tylko zależne przypadki (casus obliqui), ponieważ zależy zawsze od rządu czasownika lub przyimka.

Każdy przypadek zależny (casus obliquus) wyraża jakiś wzgląd jednéj osoby lub rzeczy do drugiéj […].

A. Rząd czasowników. [...] Czasowniki przedmiotowe wymagają po sobie jednego lub dwóch przypadków zależnych (casus obliqui: 2gi. 3ci, 4ty, 6ty, 7my p.). Te czasowniki, które wymagają po sobie 4go lub 2go p. nazywają się przechodniemi, a słowo w jednym z tych przypadków położone, nazywa się przedmiotem [...].

Wszystkie przypadki dzielą się na zawisłe i niezawisłe. Pierwszy i piąty przypadek są przypadkami niezawisłymi, albowiem od niczego nie zależą i nigdy niczem nie są rządzone. Drugi, trzeci, czwarty, szósty i siódmy przypadek nazywamy zawisłymi albo zależnymi, albowiem one zwykle są od innych wyrazów zawisłe i jakimi innymi wyrazami rządzone.

Imiona typu Zola odmieniamy jak wojewoda a więc także w zależnych przypadkach zatracamy część brzmienia nazwiska: Zoli, Vedze, Vidzie i t. d.

Mieszaniu form na -i i na -a sprzyjała okoliczność, że wszystkie przypadki zależne mają w obu tych typach wspólne końcówki, a że form na -'a było nieskończenie więcej, przeto one zwyciężyły.