substantivum

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Cell/1725
• SzyGram/1767
• Fook/1768
• SzyPocz/1770
• Dudz/1776
• Kor/1961

Nomina Adiectiva rády wprzod idą przed Substántiwámi. Ale kiedy Adiectiva są Pronominalia, tedy pozad idą zá Substántiwámi, á osobliwie kiedy się to dzieje w ostátniem commácie, tedy Possessiva záchowujemy áz ná koniec Periodu. jáko: fortes vires. Assiduus usus. Amici tui. rerum suarum.

P. Gdzie się powinny pisać wielkie litery? O. [...] III. w imionach wszelkich nauk i kunsztow tak w tych, ktoremi się nazywają, jako też i tych, ktore dla rożnych wyrazow w nauczaniu i podziałach swoich same sobie wynalazły. nap: Grammatyka, Deklinacye, Konjugacye, Substantivum, Adiectivum.

ę nie e pisze się 1. w spadku oskarzającym małej liczby imion istotnych czyli Substantywow zakończonych w Mianującym na a, jako: proźba, proźbę.

P. Wielorakie jest Imie? O. Dwojakie: Istotne od Łacinnikow nazwane Substantivum, i Przydatne czyli Adiectivum.

P. Coż jest Imie Istotne albo Substantivum? O. Ktore się przez jeden tylko rodzaj mowi, co poznać ztąd, że mu się tylko dodać może albo ten; albo ta; albo to; a nie wszystkie te trzy Zaimki razem, nap: tylko się mowi ten Anioł, à nie ta, ani to Anioł.

O Staczaniach czyli Deklinacyach Substantywow.

Może też być podobny Mianującemu, gdy się mu przyda Substantivum mające Oskarzający Mianującemu podobny, nap: przyjął chrzest święty.

P. Ktore słowa zwykły się ze sobą zgadzać? O. Imie przydatne czyli Adjectivum zgadza się z imieniem istotnym albo z Substantivum.

P. Ktore słowa zwykły się z sobą zgadzać? [...] Dwa lub więcej Substantiva z sobą samemi.

Tak, jak Adjectivum z wielu Substantywami, wyjąwszy zgadzanie co do spadku.

P. Kiedy Substantywa same między sobą zgadzają się?

L'Ablatifs singulier se termine toujours en e, excepté les Nom qui sont le Nominatif terminé en al, ar, e, p.e. Animal, Torcular, Altare, qui ont l'Ablatif en e, et en i, car on peut dire à l'Ab. Animale et Animali, torculare et torculari, altare et altari [...].

[...]

Ablativus singularis kończy się zawsze na e, procz Substantiwow, ktore mają Nominativum na al, ar, e, v.g. Animal, zwierz, Torcular, prasa, Altare ołtarz, in Ablativo kończą się na i, animali, torculari, altari, etc. [...].

W spadku Oskarzającym liczby pojedynczej Substantywow zakończonych w Mianującym na a, jako: proźba, proźbę.

Zgadzać się z sobą powinny I. Adjectivum z swoim Substantivum. II Verbum z Spadkiem Mianującym lub Wzywającym. III. Zaimki odnoszące czyli Relativa. IV. Dwa lub więcej Substantiva z sobą samemi.

Substantiva kończące się na a mają accusativum na e, n. p. czapkę, Senekę, etc.

Adiectiva z temi substantywami: Księża, bracia, szlachta dwojako się kładą.

Niektóre Substantywa Polskie wyrażają i działanie, i samo dzieło, n. p. Budowanie, czytanie, picie.

Więcej ich [terminów] można znaleźć u K. Cellariusa [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne, substantyw (s. 142) własne, appellativum — innym wielom spólne, adiectivum — adiektyw (s. 168), przyrzutne, numerale — liczby, liczba (s. 112), pronomen — pronomen (s. 146), verbum — werbum (s. 136), adverbium — adwerbium (s. 168), praepositio — przekładalne słówko, prepozycyja (s. 117), coniunctio — koniunkcyja (s. 138).

Trochę polskich terminów stosował jeszcze z zajmujących się językiem ojczystym W. Dudziński znający z nich takie, jak litera — litera, syllaba — sylaba, accentus — akcent (s. 11), nomen substantivum — substantyw (s. 11), adiectivum — adiektyw (s. 12), verbum — werbum (s. 12), adverbium — przysłowie, praepositio — przedsłowie, prepozycyja, coniunctio — koniunkcyja [...].