terminów gramatycznych online
adiectivum
Język: łaciński
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Chapitre V. De la convenance de l'adjectif avec le substantif / Rozdział V. O stosowaniu się adiectivi cum substantivo: Fook/1768
- Comparatio Adjectivorum (Stopniowanie przymiotnika): Kus/1646
- Cz. II. O wnętrzności języka polskiego. Rozdział II. O rodzeniu się słów, czyli słoworodzie: Kop/1817
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Dane morfologiczne: BdC/1915
- De De Adjectivis: Mich/1696–1700 ok.
- De Etymologia: Mora/1592
- De Nomine: Men/1649
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De Verbo: Men/1649
- De avibus: Murm/1533
- De nomine: Vol/1612
- De temporibus: Murm/1533
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Die Adjectiva in polnischer Sprache werden also dekliniert (Polskie przymiotniki będą więc odmieniane): Kus/1646
- Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Donatus De Nomine: DonCul/1560
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690, Raph/1698
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nomen: Stat/1568, Cell/1725, Don/1795
- Nota (Nota): Mon/1722
- O Etymologii: Kon/1759
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O imieniu: Lub/1778
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O swobodnem tworzeniu się zdań w mowie polskiej: Oż/1883
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- Pronomina (Zaimki): Kus/1646
- Przestroga: Gott/1762
- Regula Prima: Malcz/1696
- Regula Secunda: Malcz/1696
- Rozdział IV. O imieniu: Kop/1778
- Rozdział VIII. O formach przypadkowania: Kop/1785
- Syntaxis: Woy/1690
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Tr/1764, Kn/1644 (I wyd. 1626), ArtNom/1591, Mon/1780
- Słownik, tom I. część I. (A-F): L/1807–1814
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Słownik, tom II. część II. (P): L/1807–1814
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Wokabuły: Gott/1762
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Zdanie ósme: Klecz/1767
Cytaty
Semestris, e, nomen adiectivum.
Inde anserinus, a, um, adiectivum, ut Anserinus pes. eyn genszfus. Gęsia nogá.
Doctus quale nomen? Adiectivum. Quid est nomen adiectivum? Cuius polonico addi potest, mąż, niewiàstà, rzecz. Non autem potest per se stare cum uerbo in sensu perfecto, nam doctus sedet non dicitur, sed oportet exprimere uel subaudire homo, aut quid simile.
Capillatus, adiect. a, um.
Adiectiva ficto a Grammaticis vocabulo dicuntur nomina quae substantiam non significant, sed tamen substantiae adhaerent et adiacent.
Adiectiva etiam diminuuntur.
Quaedam Adiectiva Nomina.
QUAEDAM ADIECTIVA. Aeternus Ewig Wieczny.
Quid est adiectivum? Cui addi poest, Vir, mulier, animal: Ut albus, alba, album. Hoc est, cuius significatio per se absque altero addito non intelligitur, nec in oratione absolute ponitur. to jest. Adiectivum nomen, niemoże być sine substantivo nomine.
Adiectiva quidem nomina moventur per tria genera et tres terminationes.
Tákiesz tesz Ein Adjectivum Niemieckie, omnis generis.
DE ADIECTIVIS GERMANICIS. Von Deutschen Adjectivis. Adjectiva Niemieckie się terminują rozmáicie, májąc we wszystkich trzech Generibus, jáko to Masculino, Foemino et Neutro jedyną terminátią, ták: Taub, jest ná polskie, głuchy, głucha, głuche.
Náwykli tesz Niemcy swe Adjectiva we wszystkich trzech Generibus, ná e literę pospolicie pisáć i wyrzekáć ták: Der Berümbte chwałebny, słáwny [...] COMPARATIO ADIECTIVORUM GERMAnicorum.
Erstlich ist zu mercken, das man zu den Polnischen Adjectivis vnd Substantivis nicht darff die Articulos oder wörtlein ten, tá, to, der, die, das oder ein, wie da bey den Teutschen geschihet, setzen, als: Der König, sagen die Polen schlecht Krol, vnd nicht ten Krol.
Es kommen auch von den Adverbiis etliche Nomina Adjectiva, welche den Comparativis gletch sehen/ als vom/ wczorá gestern.
Es kommen auch von den Adverbiis etliche Nomina Adjectiva, welche den Comparativis gletch sehen/ als vom/ wczorá gestern.
Adiectitius & Adiectivus. Przydátny.
Hinc Adiectivum nomen, quod qualitatem aliquam significat, & Substantivo adijcitur. ut albus, sapiens. τὸ ἐπίθετον [tò epítheton].
Adiectiva Polonica genus à terminatione Substantivorum aliquando sumunt. ut. Miła brácia/ miła Księża, pro Mili. Cochanovius. vide infra Genere.
Es werden aber viel Polnische Adjectiva gefunden/welche ihre Comparativos auff ihre besondere weise/und nicht wie die oben gesezte formiren.
Diese Adjectiva werden auff ihre besondere weise Comparirt:
Dobry gutt/lepszy besser/nalepszy der beste.
Es kommen auch von den Adverbijs etliche Adjectiva welche den Comparativis gleich sehen/als vom Wczorá Gestern kompt das Adjectivum wczorájszy/wczorájsza/wczorájsze gestrig.
Diese folgende aber wie die Adjectiva
Moj Mein / Mojá Meine/ Moje Meins. ma/.
Adiectiva moventur apud Polonos omnia per tria genera et tres terminationes.
Participia moventur et declinantur ut nomina adiectiva.
Wie vielerley ist das Gemeine? Zweyerley, ein Selbständiges und ein Beyständiges (Substantivum & Adjectivum) Istotne y Przydane.
Das Gemeine Nennwort ist wieder Zweyerley/ ein Selbständiges und ein Beyständiges [Substantivum & Adjectivum] (Istotne y Przydáne.)
Zu der Vierden Abwandelung gehören alle beyständige Nennwörter/ [Adjectiva Nomina].
WTORA CZĘSC DE NOMINE Eiusque ACCIDENTIBUS.
O Imieniu i jegoż przypadkách. Imię jest dwojákie, Substantivum et Adiectivum.
[...] Adiectivum názywa się przydátne Imię, ktore sámo przez się nic nie znáczy, ále gdy się złączy, álbo przekłádáne będzie Substantivo, istotnemu Imieniu, ná ten czás jego istność własność, ábo okoliczność jáką wyraza [...].
Wie mancherley ist das Nomen? Zweyerley/ dwojákie. Substantivum und Adjectivum [...] Was ist ein Adjectivum? [...] Gib mir etliche Exempla Nominis Adjectivi.
In comparatione regulari a positivo gradu fit comparativus, videlicet adiectivum desinens in y, mutat y na szy.
Nomina adiectiva cohaerent cum suis substantivis genere, numero & casu.
Welcher / jáki/ jáka/ jákie. Nom. adjectivum.
Vergangen/ przeszły/a/e. Nom. Adjectivum.
De Adjectivis. [...] Die Polnische Adjectiva haben auch drey Gradus Comparationis: Positivum, Comparativum und Superlativum.
Ein iegliches Adjectivum, es sey ein Nominale, Pronominale oder Participiale, (ausgenommen Ktos, und nikt,) endigen sich in dem Singulari durch alle drey Genera also: dobry, dobra, dobre [...].
Die Adjectiva so sich endigen in by, my, ny, py, sy, wy.
Dwojákie jest Imię, to jest, Istotne álbo Substantivum, drugie przydatne álbo adjectivum.
Bey den Adjectivis in beyden WörterRegistern hat man das Genus Foemin bezeichnet mit dem Buchstab a, und Neutrum mit e.
Nomen adject. ist, welches man kan diesen drey Wörtern Mann, Weib, Ding oder Thier hinzusetzen, als dobry mąż, ein guter Mann, dobra żoná, eine gute Ehegattin, dobre źwierzę, ein gutes Thier.
Diese vier Adjectiva dobry, máły, wielki, zły werden nicht nach gemeinen Regel compariret: dobry gut. [...] Jeden einer, jedna eine, jedno eines, wird wie das Adjectivum Dobry decliniret.
Nomen, względem Qualitatis, jakości, jest, albo Substantivum, istotne; Ktore bez przydánia innego, pojąć możemy, i ktoremu, nie można przydáć tych słowek, hic haec, hoc, ten, tá, to, jáko Homo, Człowiek, Lapis, kámień, Domus, dom. Albo Adiectivum, przyrzutne, ktore bywa przyczucone do Substantivum, ktoremu można przydáć te Słowká, hic, haec, hoc, ten, tá, to. Jáko: pius, pobożny, Bonus, dobry, Facilis, łácny.
Imie Adjectivum, lub przydatne jest to, co nic samo przez się nie znaczy, àlbo przekładane będzie Imieniu istotnemu, na ten czas jego istność, własność, i okoliczność jaką wyraża [...].
Wielorákie jest Nomen Adiectivum w drugiey dywizyi?
ADJECTVA
[...] á zatym, którym terminy Grammatyckie Łaćińskie, iako to Casus, Substantivum, Adiectivum, Positivus, Comparativus, superlativus, Praepositio, Adverbium i tam daley, tak są iasne i wiadome [...]
Antymoniowy, adj. von Spieszglas. d'antimoine.
Adjectivum, Przydatne Imię.
Nomen, Imię. Adjectivum, Przydatne.
Albowiem słowo przydatne (adjectivum) powinno się zgadzać z osobistym (cum substantivo).
Mamy słowa, ktore (jako u Grekow i Łacinnikow) wraz mogą bydź osobistemi (substantiva) i przydatnemi (adjectiva). Na przykład: Gajowy, Leśny.
Le Nom est Substantif, ou Adiectif. Le Nom Substantif est celui, qui denote une chose, et qui peut être seul dans le Discours p. e. Tabula la Table. Le Nom Adiectif denote la qualité d'une chose, et qui ne peut pas être seul dans le Discours, p.e. rotunda ronde.
[...]
Nomen jest Substantivum i Adiectivum. Substantivum jest, ktore znaczy rzecz, i ktore może być same przez się w mowie v. g. Tabula, stoł. Adiectivum zaś nie może same kłaść się w mowie, i znaczy przypadki czyli jakość rzeczy v. g. Rotundus, okrągły.
Du verbe actif amo (ce qu'on doit entendre des autres verbes de la même conjugaison) on en forme le nom adiectif amans amantis, celui, qui aime, qui est quelquefois un substantif amant; comme aussi un'autre adiectif amaturus, amatura, amaturum, qui aimera, ou qui doit aimer, qu'on emploie à l'infinitif futur. On appelle ces deux noms participes, parce qu'ils prennent une partie du verbe, et ils sont de veritables nomes, et on les nomme Participes en ans et en rus à cause de leur terminaison.
[...]
A verbo activo Amo kocham, amas (co się ma rozumieć o innych słowach tejże koniugacji,) uformowano nomen adiectivum Amans, amantis, ktore jest czasem substantivum, jako też i inne adiectivum, amaturus, ktory ma kochać, amatura, amaturum, ktorego zażywają in futuro modi infinitivi. Te dwa nomina nazywają participia, ponieważ partycypują od verbum, i są prawdziwie nomina; nazywają je participia na ans, i na rus, z przyczyny takiej ich terminacji.
L'Adiectif doit s'accorder toujours avec son substantif en genre, en nombre, et en cas; c'est à dire, qu'il faut mettre l'adiectif en tel genre, tel nombre; et tel cas, dans le quel genre, nombre, et cas est le substantif.
[...]
Adiectivum powinno się zawsze zgadzać cum substantivo w rodzaju, spadku i liczbie; to jest: potrzeba kłaść w tym rodzaju, spadku, i liczbie, w ktorych jest substantivum.
Adjectivum, Przydatne Imię.
Nomen, Imię. Adjectivum, Przydatne. Apellativum, Nazywaiące. Primitivum, Początkowe. Derivativum, pochodzące. Proprium, Własne. Substantivum, Istotne.
Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, E. у Я. w rodzajach imion przydatnych, (in generibus nominum adjectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje.
PIĄTE skłonienie zamyka w sobie imiona przydatne (adiectiva) wszystkich trzech rodzajow.
śnieżny, niveus [...] Takie Imiona zowie się Przymiotne (adjectiva) albo krócej Przymiotniki, bo wyrażają przymioty w rzeczach będące, jako to biały, słodki, wonny: albo wyrażają wprawdzie rzeczy, ale za przymiot wzięte, jako to śnieżny, miodowy, kwiecisty, a należą do pytania jaki? jaka? jakie?.
Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik. Nomen Adjectivum: Imie przyrzutne, przymiotne, krocej Przymiotnik. Nomen proprium: Imie własne czyli szczegulne. Nomen appellativum: Imie nazowne, mianowne, czyli pospolite. Nomen gentile, gentilitium: Imie Narodowe, Rodowe.
W Polszczyźnie kładę sześć Form, trzy na Imiona Rzeczowné (pro Substantivis), według trzech Rodzajów, Męzkiégo, Żéńskiégo i Nijakiégo, trzy na Imiona Przymiotné (pro Adjectivis), według tychże trzech Rodzajów.
Adjectivum Przymiotnik.
Nomen imię. Adjectivum przymiotne. appelativum pospolite. primitivum pierwotne. derivativum pochodne. proprium własne. substantivum rzeczowne.
Adjectivum, Przymiotnik.
Nomen, imię. adjectivum, przymiotne. appellativum, pospolite. primitivum, pierwotne. derivativum, pochodne. proprium, własne. substantivum, rzeczowne.
Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.
Wir müssen also zwei Arten der Nominum annehmen. 1) Das Nomen Substantivum, das sowol eine wirklich vorhandene Sache, wie auch eine in der Einbildung als Sache vorgestellte Bestimmung, bedeutet. 2) Das Nomen Adiectivum, das eine Bestimmung als Bestimmung anzeigt.
DODAĆ, DODADŹ, cz. dk. [...]. Gramm. *Dodane imię, Dodane, adiectivum. Tr. przymiotne imię, przymiotnik, Kpcz.
IMIĘ, -ienia, n., [...]. §., Gramatycznie wzięte, imię znaczy pierwszą i najprzedniejszą część mowy, nomen. Kpcz. Gr. 1, p. 58 [...]. Imię istotne, Subst. Tr. rzeczownik. Kpcz. Imię dodane Adiect. Tr. przymiotnik Kpcz.
PRZYMIOTNIK, -a, m., PRZYMIOTNY wyraz, Kpcz. Gr. 3, 2, nomen adiectivum [...]. Przymiotniki tego są rodzaju, którego ich rzeczowniki ib. 2, 8.
Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:
Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]
VIta: Przymiotnik (Adjectivum), np. stary, piękny, dobry, zły, i t. d.
Adjectivum. Przymiotnik.
Żeby wyráz znaczył prawdziwie i jasno wyobrażénie, którego jest znakiem, Bozcy owi twórcy nowych wyrazów Grecy, nie zawsze to istotné zachowali prawidło. [...] Toż i o Rzymianach rozumieć, np. Litera, znaczy mazanié: nie lepszyż choć nowy wyráz polski Głoska, od znaczenia głosu? zamiast Substantivum, niby podbyt, adjectivum, niby dorzut, jak prawdziwié znaczą, co znáczyć powinny rzeczownik i przymiotnik.
Następnie światło przewodniczące wiedzy człowieka, poprowadziło go do badania jestestw w ich kształtach i treści — do pojmowania właściwości, czyli przymiotów każdego,—wskazywało mu, jakie ony są, dla czego są, i nazywało przymioty wedle rodzaju istotników. A to jest druga doba w mowie, a miano tych nazwań jest przymiotnikiem, (Nomen adjectivum).
Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.
- rzeczowniki (substantiva),
- przymiotniki (adjectiva).
Imieniem przymiotném czyli przymiotnikiem (Adjectivum) nazywamy każdy wyraz, który służy na oznaczenie własności, pochodzenia, materyi, słowem jakiegokolwiek przymiotu rzeczowników, lub też innych części mowy.
[...] Łacińscy gramatycy te trzy części mowy rzeczownik, przymiotnik i liczebnik obejmują pod jedną ogólną názwą jimię, s których piérwszą nazywają nomen substantivum, jimię rzeczowne, drugą nomen adjectivum, jimię przymiotne, trzecią nomen numerale, jimię liczebne, i poniekąd słusznie, gdyż w języku łacińskim, jak w sanskrycie i greczyznie, skłánianie tych trzech części mowy nie różni się pomiędzy sobą [...].
Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY.
- rzeczowniki (substantiva)
- przymiotniki (adjectiva).
§. 177. Imieniem przymiotném czyli PRZYMIOTNIKIEM (Adjectivum) nazywamy każdy wyraz, który służy na oznaczenie własności, pochodzenia, materyi, słowem jakiegokolwiek przymiotu rzeczowników, lub też innych części mowy.
W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik.
W zakresie deklinacji mamy różne gromady deklinacyjne, oparte na różnicy wyobrażeń kierujących o charakterze semazjologicznym: 1) rzeczowniki (substantiva) 2) zaimki osobiste (pronomina personalia) 3) zaimki wskazujące (pronomina indicativa) wraz z przymiotnikami (adjectiva) 4) liczebniki (numeralia)
[...] gen.-loc. pl. pron. i adject. tëχ starëχ [...].
Adiectivum, p. wyrazy II.
II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy):
A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale).
Powiązane terminy
- adiectivum
- Adjectivum
- imię adiectivum
- adiektyw
- adiektywum
- adjectif
- adjectiv
- adjectivo
- Adjektive
- beiständiges Wort
- beistimmiges Wort
- Beiwort
- imię przydane
- imię przydatne
- imię przymiotne
- imię przyrzutne
- Nennwort, beiständiges
- nom adjectif
- przymiotnik
- słowo przydatne
- wyraz przymiotny
- имя прилагательное
- adiectiva regularia
- *adiectiva feminina (przymiotniki rodzaju żeńskiego)
- adiectiva immobilia
- adiectiva irregularia
- *adiectiva masculina (przymiotniki rodzaju męskiego)
- *adiectiva neutra (przymiotniki rodzaju nijakiego)
- adiectivum comparabile
- adiectivum compositum
- adiectivum demonstrativum
- adiectivum denominativum
- adiectivum emphaticum
- adiectivum gentile
- adiectivum incomparabile
- adiectivum indeclinabile
- adiectivum nominale
- adiectivum participiale
- adiectivum participii
- adiectivum partitivum
- adiectivum possessivum
- adiectivum possessivum derivativum
- adiectivum pronominale
- adiectivum pronominale interrogativum
- adiectivum quantitatis
- adiectivum verbale
- adjectiva numeralia
- nomen adiectivum numerale
- nomen relativum
- temporis adiectiva