terminów gramatycznych online
substantivum
Język: łaciński
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Cz. II. O wnętrzności języka polskiego. Rozdział II. O rodzeniu się słów, czyli słoworodzie: Kop/1817
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Dane morfologiczne: BdC/1915
- De Etymologia: Mora/1592
- De Nomine: Men/1649
- De nomine: Vol/1612
- Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Die Wortfügung [Syntaxis] Słowa złączająca nauka: Gut/1669
- Donatus De Nomine: DonCul/1560
- Etymologia: Rot/1616
- Imię: Müll/1750
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nomen: Stat/1568, Cell/1725, Don/1795
- Nomina numeralia cardinalia: Murm/1533
- Numeralia distributiva: Murm/1533
- O Etymologii: Kon/1759
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O imieniu: Lub/1778
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
- O swobodnem tworzeniu się zdań w mowie polskiej: Oż/1883
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- Orthographia: Woy/1690
- Pisownia: Morz/1857
- Przestroga: Gott/1762
- Rozdział VIII. O formach przypadkowania: Kop/1785
- Syntaxis: Woy/1690
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Tr/1764, Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Słownik, część III. czyli volumen V. (R-T): L/1807–1814
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Wokabuły: Gott/1762
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Zdanie ósme: Klecz/1767
Cytaty
Mille substantivum singularis numeri eyn tausent. Tysiąc.
Numeralia distributiva quae significant substantiva singulis per se distribui, ut dedi pueris dena poma, id est singuluis decem.
Quotuplex est nomen appellativum? Duplex. Substantivum et adiectivum. Magister quale nomen? Substantivum. Quid est nomen substantivum? Cuius polonico addi non potest, mąż, niewiàstà, rzecz. Potest autem per se cum uerbo stare sensu perfecto, ut Magister docet.
Substantivus, a, um, apud Grammaticos quod per se substare potest, ut nomina rem significantia, Sam z siebie stojący, sam przes się stojący.
In neutris pluralibus substantivis, nominativus, accusativus et vocativus in a finiunt.
Quid est Substantivum? Cui non potest addi, Vir, mulier, animal. Hoc est, cuius Significatio per se, absque altero addito intelligitur et absolute in Oratione ponitur, to jest. Substantivum nomen sámo przez się stać może, Adiectivum, do niego nie przydawájąc.
De declinationibus substantivorum.
Folget von Polnischen Adjectivis vnd Substantivis.
Erstlich ist zu mercken, das man zu den Polnischen Adjectivis vnd Substantivis nicht darff die Articulos oder wörtlein ten, tá, to, der, die, das oder ein, wie da bey den Teutschen geschihet, setzen, als: Der König, sagen die Polen schlecht Krol, vnd nicht ten Krol.
Substantivum Nomen & Verbum Grammaticum τὸ ὑπαρκτικόν [tò hyparktikón].
Substantivum Nomen apud Grammaticos est illud, quod instar substantiae alicvius in oratione per se subsistit. Saturnius, non addito alio nomine, ut in Adiectivus requiritus. No rectè vulgò Substantivum definitur, quod substantiam significat.
Substantiva autem moventur per duo tantum genera.
Vom Nennworte (o Imięniu) (DE NOMINE) [...] Wie vielerley ist das Gemeine? Zweyerley, ein Selbständiges und ein Beyständiges (Substantivum & Adjectivum) Istotne y Przydane.
Das Gemeine Nennwort ist wieder Zweyerley/ ein Selbständiges und ein Beyständiges [Substantivum & Adjectivum] (Istotne y Przydáne.)
[...] stehet bey seinem Selbstendigen Nennworte [Substantivo Nomine] in gleichem Geschlechte [...].
WTORA CZĘSC DE NOMINE Eiusque ACCIDENTIBUS.
O Imieniu i jegoż przypadkách. Imię jest dwojákie, Substantivum et Adiectivum.
Substantivum názywa się Imię istotne, ktore rzeczy sáme znáczy álbo wyraza, jáko: Dio Bog, Cielo Niebo, Giovanni Jan, Roma Rzym.
Maiusculis literis non omnia substantiva, (ut Germani faciunt) sed ea saltem, quae apud Latinos iure hoc gaudent, inchoanda.
Nomina substantiva masculina, quae sunt in singulari numero masculina, in plurali autem neutra, admittunt in plurali numero non masculinum sed neutrum adiectivum.
Dwojákie jest Imię, to jest, Istotne álbo Substantivum, drugie przydatne álbo adjectivum.
Nomen, względem Qualitatis, jakości, jest, albo Substantivum, istotne; Ktore bez przydánia innego, pojąć możemy, i ktoremu, nie można przydáć tych słowek, hic haec, hoc, ten, tá, to, jáko Homo, Człowiek, Lapis, kámień, Domus, dom. Albo Adiectivum, przyrzutne, ktore bywa przyczucone do Substantivum, ktoremu można przydáć te Słowká, hic, haec, hoc, ten, tá, to. Jáko: pius, pobożny, Bonus, dobry, Facilis, łácny.
Das Substantivum - ist ein solches Nomen, welches eine Sache, so wie sie an sich selbst ist, anzeiget.
O Generach Nominum Substantivorum.
NOMINA SUBSTANTIVA.
[...] á zatym, którym terminy Grammatyckie Łaćińskie, iako to Casus, Substantivum, Adiectivum, Positivus, Comparativus, superlativus, Praepositio, Adverbium i tam daley, tak są iasne i wiadome [...]
Biada subs. vid. Bieda.
Nomen, Imię. [...] Substantivum, Istotne.
Substantivum nomen, Istotne Imię.
Albowiem słowo przydatne (adiectivum) powinno się zgadzać z osobistym (cum substantivo).
Mamy słowa, ktore (jako u Grekow i Łacinnikow) wraz mogą bydź osobistemi (substantiva) i przydatnemi (adiectiva). Na przykład: Gajowy, Leśny.
Le Nom est Substantif, ou Adiectif. Le Nom Substantif est celui, qui denote une chose, et qui peut être seul dans le Discours p. e. Tabula la Table. Le Nom Adiectif denote la qualité d'une chose, et qui ne peut pas être seul dans le Discours, p.e. rotunda ronde.
[...]
Nomen jest Substantivum i Adiectivum. Substantivum jest, ktore znaczy rzecz, i ktore może być same przez się w mowie v. g. Tabula, stoł. Adiectivum zaś nie może same kłaść się w mowie, i znaczy przypadki czyli jakość rzeczy v. g. Rotundus, okrągły.
Du verbe actif amo (ce qu'on doit entendre des autres verbes de la même conjugaison) on en forme le nom adiectif amans amantis, celui, qui aime, qui est quelquefois un substantif amant; comme aussi un'autre adiectif amaturus, amatura, amaturum, qui aimera, ou qui doit aimer, qu'on emploie à l'infinitif futur. On appelle ces deux noms participes, parce qu'ils prennent une partie du verbe, et ils sont de veritables nomes, et on les nomme Participes en ans et en rus à cause de leur terminaison.
[...]
A verbo activo Amo kocham, amas (co się ma rozumieć o innych słowach tejże koniugacji,) uformowano nomen adiectivum Amans, amantis, ktore jest czasem substantivum, jako też i inne adiectivum, amaturus, ktory ma kochać, amatura, amaturum, ktorego zażywają in futuro modi infinitivi. Te dwa nomina nazywają participia, ponieważ partycypują od verbum, i są prawdziwie nomina; nazywają je participia na ans, i na rus, z przyczyny takiej ich terminacji.
Nomen, Imię. Adjectivum, Przydatne. Apellativum, Nazywaiące. Primitivum, Początkowe. Derivativum, pochodzące. Proprium, Własne. Substantivum, Istotne.
Substantivum nomen, Istotne Imie.
Powiększalnych imion trzy rodzaje mają Rossyjskie imiona istne (Substantiva).
PIERWSZE Skłonienie zamyka w sobie trzy Zaimki, Я, ты, себя siebie, które skłaniają się na podobieństwo imion istotnych (substantivorum).
Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik.
W Polszczyźnie kładę sześć Form, trzy na Imiona Rzeczowné (pro Substantivis), według trzech Rodzajów, Męzkiégo, Żéńskiégo i Nijakiégo, trzy na Imiona Przymiotné (pro Adjectivis), według tychże trzech Rodzajów.
Nomen imię. Adjectivum przymiotne. appelativum pospolite. primitivum pierwotne. derivativum pochodne. proprium własne. substantivum rzeczowne.
Nomen, imię. adjectivum, przymiotne. appellativum, pospolite. primitivum, pierwotne. derivativum, pochodne. proprium, własne. substantivum, rzeczowne.
Substantivum nomen, imię rzeczowne.
Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.
IMIĘ, -ienia, n., [...]. §., Gramatycznie wzięte, imię znaczy pierwszą i najprzedniejszą część mowy, nomen. Kpcz. Gr. 1, p. 58 [...]. Imię istotne, Subst. Tr. rzeczownik. Kpcz. Imię dodane Adiect. Tr. przymiotnik Kpcz.
RZECZOWNIK, -a, m., nomen substantivum Kpcz. Gr., istotimię Tr. [...].
Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:
Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]
VIIma: Rzeczownik (Substantivum), np. książka, papier, okno, Jan , koń i t. d.
Rzeczowniki (Substantiva), przez wzgląd na ich znaczenie, dzielą się na 11 . następujących gatunków, które się tak nazywają.
Substantivum. Rzeczownik.
Żeby wyráz znaczył prawdziwie i jasno wyobrażénie, którego jest znakiem, Bozcy owi twórcy nowych wyrazów Grecy, nie zawsze to istotné zachowali prawidło. [...] Toż i o Rzymianach rozumieć, np. Litera, znaczy mazanié: nie lepszyż choć nowy wyráz polski Głoska, od znaczenia głosu? zamiast Substantivum, niby podbyt, adjectivum, niby dorzut, jak prawdziwié znaczą, co znáczyć powinny rzeczownik i przymiotnik.
Kiedy zaś człowiek namaszczony iskrą Światłości świata, która mu rozpłomieniała pochodnią rozumu, przystąpił do szczegółowego zbadania jestestw, zapytał się przede wszystkiém ducha swojego: Kto ten jest? co to jest? a pierwszém jego działaniem było nadać każdemu przedmiotowi znamię swojego Słowa, mianować poszczególnie istności wedle ich rodzaju — i to jest piérwsza doba w mowie, a to jéj nazwanie jest istotnikiem, (Nomen substantivum).
Istotnik [...] Imię rzeczowne (Nomen substantivum).
Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.
- rzeczowniki (substantiva).
[...] Łacińscy gramatycy te trzy części mowy rzeczownik, przymiotnik i liczebnik obejmują pod jedną ogólną názwą jimię, s których piérwszą nazywają nomen substantivum, jimię rzeczowne, drugą nomen adjectivum, jimię przymiotne, trzecią nomen numerale, jimię liczebne, i poniekąd słusznie, gdyż w języku łacińskim, jak w sanskrycie i greczyznie, skłánianie tych trzech części mowy nie różni się pomiędzy sobą [...].
Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY.
- rzeczowniki (substantiva)
- przymiotniki (adjectiva).
W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik.
W zakresie deklinacji mamy różne gromady deklinacyjne, oparte na różnicy wyobrażeń kierujących o charakterze semazjologicznym: 1) rzeczowniki (substantiva) 2) zaimki osobiste (pronomina personalia) 3) zaimki wskazujące (pronomina indicativa) wraz z przymiotnikami (adjectiva) 4) liczebniki (numeralia)
Od formy czasownikowej jest: jestestwo Cn. Niezwykłe: drapierstwo, łupierstwo Subs. utworzone zapewne pod wpływem takich, jak zdzierstwo (od zdzierać), morderstwo (od morderz).
Rzeczowniki (substantiva) - wyrazy oznaczające osoby lub rzeczy (zmysłowe lub umysłowe).
Substantivum, p. wyrazy II.
II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy):
A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale).
Powiązane terminy
- imię substantivum
- nomen substantivum
- substantivum
- Substantivum
- Hauptwort
- imię istne (rzeczownik)
- imię istotne
- imię rzeczowne
- *istotimię
- istotnik
- Nennwort, selbständig
- nom substantif
- rzeczownik
- selbstständiges Wort
- słowo osobiste (rzeczownik)
- substantif
- substantivo
- substantyw
- имя существительное
- augmentativum
- deminutivum
- peiorativum
- substantiva feminina (rzeczowniki rodzaju żeńskiego)
- substantiva masculina (rzeczowniki rodzaju męskiego)
- substantiva neutra (rzeczowniki rodzaju nijakiego)
- substantiva personalia
- substantivum abstractum
- substantivum abstractum
- substantivum appellativum
- substantivum collectivum
- substantivum collectivum
- substantivum continuatum
- substantivum denominativum
- substantivum gentile
- substantivum possessivum
- substantivum verbale
- substantivum verbale