terminów gramatycznych online
słowo cudzoziemskie
Język: polski
- Do czytelnika: SzyPocz/1770
- Głosownia: Mał/1879
- O spółgłoskach. O używaniu liter "i", "y", "j" (L. Osiński): Rozp/1830
- Ortografia: Murz/1551 (wyd. 1), Jan/1594
- Przestrogi, narzekania i upominania starszych! (słuchaj!): Oż/1883
- Rozdział VII. O słowie: Szt/1854
- Wzór pisarzów złotego wieku 16, i w części 17: Oż/1883
- Zdanie dziewiąte: Klecz/1767
- Zdanie szóste: Klecz/1767
Cytaty
A co się cudzoziemskich słów dotycze, x będzie i na przodku i indzie kładziono.
IANV. Ja kłádę [...] I to słowo [...] KOCH. Każdé cudzoziemskié swoją orthographią, jako Greckié Grecką, Łaćińskié Łaćińską, etć.
Ludzie zaś mądrzy, bystrym dowcipem, głębiej przenikający rzeczy, chcąc myśl swoją lepiej, albo kształtniej udać, często dobierają słow nowych, lub Cudzoziemskich; przeinaczając je na kształt Ojczystego języka; a za tym słowa starodawne tłumią, często niezrozumianą składając mowę.
Dlatego ktore się nawinie słowo Cudzoziemskie, to zamiast własnego często kładziemy.
Mowa zaś lub pismo Cudz[oz]iemskiemi napełniona słowami, tym samym przyjemna bydź nie może, ponieważ tym się bardziej oddala od smaku zwyczajnego Polakom, im bardziej nie stosuje się do wrodzonej skłonności, przez zmieszanie słow obcych.
Nie przeto jednak wolno jest wprowadzać w ojczystą mowę słowa cudzoziemskie, osobliwie, gdzie insza nie zachodzi potrzeba i przyczyna.
Powtóre: co do słów cudzoziemskich, zwyczaj oparty na właściwém mowie naszej brzmieniu, podaje dwa następujące prawidła [...]
Pisownia Felińskiego, co do słów cudzoziemskich, nie różni się od zasad powyższych.
Są także słowa pojedyncze, swojskie, cudzoziemskie i t. d.
Dozwolony jest rozziew między samogłoską w przyimkach czyli nawiązkach a samogłoską położoną na początku po pierwsze słów cudzoziemskich w ogóle, po wtóre takich słów pochodzenia krajowego, co od o, u albo i się zaczynają i nawet jako pojedyncze przydechu żadnego nie przybierają.
Kojałowicz Wojc. [Wojciech] Kd dziejopisarz upomina. "Starodawne to i pospolite złe jest; za granicą nabydź coś cudzoziemczyzny, powrócić z nudą w sercu i wzgardą rzeczy ojczystych; i aby się pokazać więcej umiejącemi nad lud pospolity, zarzucić rodowite domowe słowa, na miejscu jich używać słów cudzoziemskich, albo je z ojczystemi ustawnie mieszać".
Górnicki Ł. [Łukasz] (w Dworzaninie Rozmowa 1) tak przywodzi: "Tu pan Alex. Myszkowski powiedział: tedy się to W. P. nie podoba, kiedy polak bierze w Polszczyznę Czeskie (cudzoziemskie) słowa?