terminów gramatycznych online
makaronizm
Język: polski
Geneza: daw. wł. macaronico (od wyrażenia poesia maccaronica 'poezja pisana stylem makaronicznym')
- Część czwarta prawideł gramatycznych, wyrazotwornia: Szum/1809
- O makaronizmach: Dudz/1776
- Porządek jaki powinien być dzieł naukowych czyli klasycznych: Oż/1883
- Porządek naukowy jaki powinien być w Słownikach: Oż/1883
- Przestrogi, narzekania i upominania starszych! (słuchaj!): Oż/1883
- Przypisy do Gramatyki polskiej: Szum/1809
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, część III. czyli volumen V. (R-T): L/1807–1814
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom I. część I. (A-F): L/1807–1814
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
- Wstęp: KarłT/1885
- Zdanie jedenaste: Klecz/1767
- Zebranie krótkie: Klecz/1767
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Makaronizm. Forma wyrazowa, w której złączono morfem leksykalny jednego jęz. z końcówką z innego.
Cytaty
Przecież taką mowę nazywano Makaronizmem, od Włoskiego przysmaku Maccherone, w ktory migdały siekane, i rożne korzenia mieszają. O czym możesz czytać Georg: Cnapium. V. Mowa mieszana.
Makaronizm, co znaczy 11. 8.
Makaronizmy są to słowa niewłaściwie Polskie, ale już z Greckiego, już z Łacińskiego lub innego języka wzięte.
BARBARYZM, u. m. 1. sposób mówienia regułom składni przeciwny. Kras. Zab. 1, 146. [...], (cf. mieszana mowa, makaronizm). [...].
SŁOWO, -a, n., [...]. Słowo cudzoziemskie w Polszczyznę wtrącone ob. Makaronizm.
Tak np. chcąc ten makaronizm łaciński: adoptacja, przepolszczyć, można by z rosyjskiego przyjąć ten wyraz: przysynowienie, albo jeszcze lepiej nowy taki utworzyć: przysynowienie, (przyjęcie na miejsce dziecka); wszak że tak zostały utworzone wyrazy: pobratanie się, zamęźcie, ożenienie się i t. d.
Mogliby Rosjanie pojśdź za przykładem Polaków, przez co ich język był by doskonalszym, bo on i teraz już jest czyściejszym od wielu makaronizmów cudzoziemskich, które są w polskim, np. Polacy mówią: adoptacja, Rosjanie zaś; prisynowlenie.
Makaronizm, u, lm. y, m. cudzoziemskie wyrazy w mowie, w piśmie.
Nie tylko taki sobie szkodzi, ale i całemu narodowi, bo myślą że piśmiennictwo polskie dotąd nie wywikłało się jeszcze z mieszaniny barbaryzmów, makaronizmów, bredni śmiesznych.
Wiek 15 i 16 w Polsce nie uległ tyle skażeniu mowy i pisowni, (boć jeszcze nie było piśmiennictwo pol. rozwinięte jak potrzeba; ale mowa przynajmniej w większości ludu czystą była), którą w wieku 17tym aż do połowy 18 wieku niebaczni polacy makaronizmami zasypali, jak trądem strasznym, dziedzictwo swoje sponiewierając, myślili, że dobrze czynią [...].
Jabłonowski Kaz. [Kazimierz] "Tyleż mamy od wielu wieków utartych polskich prawdziwie pięknych i miłych wyrazów; a śmieją nieuki opuszczać, a zastępować obcemi; to już nie jest makaronizmem; bo to za delikatne słowo dla takowych; ale jest to barbarzyństwem największem".
Wyznaję, że mnie (a wiem, że i wiele innych osób) razi ten makaronizm redivivus. Wygląda on w moich oczach na cofnięcie się wstecz o lat kilkadziesiąt, na dobrowolną i niczym nieuzasadnioną abdykacyję praw nabytych i zdobytych, na lekkomyślne zrzekanie się dorobku naukowego, na ślepe naśladownictwo Miklosicha, który przecież pisał po niemiecku i w zupełnie innych warunkach.
Barbaryzm, u, lm. y usterka przeciw czystości języka, makaronizm.
Galicyzm, u, lm. y 1. barbaryzm, makaronizm, zwrot pochodzenia francuskiego w języku polskim [...] <Fr. gallicisme>
Makaron, u [...] 2. X p. Makaronizm: Male parta pójdzie do czarta starodawny M. Opal. Rościszewski zemścił ś. na nim (na adwokacie Berensie) makaronem, długo powtarzanym: Semper Berens, nunquam dajens. Darow. Makarony siać. Troc.
Makaroizm, u, lm. y, X Makaronism, X Makaron, Makaronjusz wyraz a. zwrot cudzoziemski, szczeg. łaciński w mowie a. w piśmie, barbaryzm: Poezja okresu makaroniczno-panerygicznego mniej daleko dotknięta była makaronizmami niżeli proza. Bełc.
Makaroizm, u, lm. y, X Makaronism, X Makaron, Makaronjusz wyraz a. zwrot cudzoziemski, szczeg. łaciński w mowie a. w piśmie, barbaryzm: Poezja okresu makaroniczno-panerygicznego mniej daleko dotknięta była makaronizmami niżeli proza. Bełc.
§ 395. Przeciwko nadużywaniu zapożyczeń występowano nieraz w druku. Pilchowski w przedmowie do tłumaczenia Salustjusza w wydaniu z r. 1767 powstaje przeciwko „dzikim i przywoźnym makaronizmom", a natomiast obawiając się zubożenia języka, radzi sięgać do ksiąg staropolskich, by stamtąd czerpać materjał wyrazowy.
Makaronizm m lV, D. -u, Ms. -zmie jęz. lit. «obcy wyraz, zwrot, obca forma wplecione w tekst pisany w języku ojczystym; w Polsce bardzo rozpowszechnione w XVII i XVIII w.»: Po okresie panowania łaciny, po makaronizmach i francuszczyźnie przyszedł czas, kiedy pisarze wystąpili przeciw obcym naleciałościom. Wiedza i Życie 1953, s. 433. W rymach Kochowskiego znajdujemy stosunkowo niewiele makaronizmów. Prace Filol. XV/I, 136. Więcej z nudów, niżeli w jakimś świadomym celu napisałem makaronizmami ze wszystkich mi znanych języków (..) wiersz satyryczny na wszystkich moich kolegów. KACZK. Pam. 117. Na co waszeć taką pstrokacizną, to jest tak częstymi łacińskimi makaronizmami nastrzępiasz i szpikujesz swój styl? CHODŹ. Pisma II, 347. Tym zbytnim skrupulatom, którzy żadnego makaronizmu cierpieć nie chcą, odpowiadam, że lepszy jest rzadko użyty, harmoniczny, i powszechnie rozumiany makaronizm niż niedorzeczna polszczyzna. ŚNIAD. Listy 13. // L pod: makaron. <fr. macaronisme z wł. maccheroni = makaron>.