organ mowny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• Malin/1869
• Mał/1879

Nadto dzielą się spółgłoski 1) Według organu, którym się wymawiają na wargowe: b, f, m, p, w; podniebienne: c, d, dz, l, n, t, r, s, z; gardłowe: ch, cz, dź, g, h, k, sz, ź; płynne: l, m, n, r.

2) Głoska e, jest brzmieniem pośredniém między samogłoską grubą a cienką. Wymawiając tę głoskę, ani zwiększamy zwyczajnego otworu kanału, ani go ścieśniamy; język zostaje w zwykłém swojém położeniu. Dlatego to głoska e, jest najpiérwszém brzmieniem, które człowiek wydaje, brzmieniem piérwszego jego płaczu. Łatwo ją przybieramy do wyrazów, w których nie była, i łatwo ją wyrazy tracą, w których się znajdowała, bo wyrabiając ją, nie poruszamy żadnego mownego organu. Głoska ta szczególniéj w naszym języku ważne trzyma miejsce. Przybieramy ją, ile razy w wyrazie braknie nam samogłoski. Nazwiemy ją dlatego samogłoską najęzyczną.

Aby różnicę brzmienia w pismie oznaczać, trzeba, aby ją każdy czuł wyraźnie, iżby każdy wiedział o tém, że jego organy mówne, wydając dwa różne brzmienia, idą w tém za jego wolą; bo nikt nie może w pismie ostrzegać o różnicy brzmienia, któréj sam w mowie nie dostrzega.

Płuca tak dla słabych, jak dla mocnych spółgłosek dostarczają tę samę ilość powietrza; lecz dla wyrobienia mocnych, organy mowne czynią wydobywającemu się powietrzu większy opór; zgęszczone tym sposobem powietrze, większą potém siłą ten opór przełamuje.

Wyśledzić zaś i rozpoznać wszystkie brzmieniá i głosy i jich odcieniá, jak to nás pouczá znajomość Paleografiji, nie jest rzeczą tak łatwą, jak to się na pozór zdaje; i dokładná jich znajomość dopiéro z czasem i powoli przychodzi. Dlá tego téż piérwszy wynálazca głoskowego pisma zwanego fenickim, oznaczył tylko 15 poruszeń mównego organu, od których zawisły brzmieniá i głosy mowy ludzkiéj, i dopiéro z czasem pomnożyli Semici ten 15stogłoskowy alfabet do 21 postaci [...].

Nasze organa mowne, produkujące zrazu każdy po jednéj tylko lub co najwięcéj po dwie głoski zarodowe swéj barwy, stawały się w postępie wieków zdolnymi wytwarzać i inne jeszcze takowych waryanty — coraz inszéj natury.