gardło

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Klecz/1767
• Kop/1783
• Kop/1785
• Szum/1809
• Mroz/1822
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Sier/1838
• Rew/1845
• Such/1849
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Oż/1883
• Kr/1897
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• Benni/1923

Wprawdzie, ten dar, wrodzonym bardziej, niżeli nabytym powinien by się nazwać, ponieważ, od pomiernej tęgości języka, dobrego składu garła, lub zębow, pochodzi.

Części té jedné są bliższé, drugié dalszé: części bliższé wydającé głos są cztéry: gęba, gardło, krtań, płuca: przyjmującé zaś głos, jest ucho.

[...] biorę i uważám części, któré już bliżéj, już daléj należy do robieniá i uczuciá głosu, jakie są: gęba, gardło, krtáń, płuca, diafragma, ucho, żyłki, myszki, duchy ożywiającé i ślina. W tych wszystkich częściach głosowéj, że tak rzekę, piszczałki, okazuję przyrodzoné własności do wydaniá głosu służącé.

Do wymawiania głosek i wyrazów potrzebujemy: 1) Głosu, powinien on bydź czysty, gładki, niechrapliwy, przyjemny i zrozumiały. 2) Gardła, powinno bydź czyste, wolne i lekkie. 3) Języka, powinien on bydź lekki, żywy i prędki. 4) Zębów, powinne one bydź, wszystkie całe i niewyszczerbione. 5) Warg, powinne one bydź średnie, ani za grube ani za cienkie, żywe i nie odstawce daleko od zębów. 6) Nosa, powinien on bydź zdrowy i czysty.

Litera ch jest przydech wyrobiony w głębi gardła nieodbity, a zatem mogący mieć pewną trwałość.

Zowiémy ją takoż językiem, od jednego z narzędzi mównych, mocą których głosy różne urabiać jesteśmy zdolni. Narzędzie te są: gęba, język, zęby podniebienne, garło, krtań, płuca.

[…] Mowa jest wyjawianie myśli za pomocą rozmaitych głosów, niby kolorów, dobieranych na malowanie wszelkich działań umysłu naszego. Zowiemy ją téż językiem, od jednego z narzędzi mownych, mocą których głosy różne urabiać jesteśmy zdolni. Narzędzia te są: usta, język, zęby, podniebienie, gardło i dech jako równo i bezpośrednio jak usta działający.

Do wymawiania wyrazów w ciągłéj mowie, albo téż zgłosek i głosek osobno wziętych, służą nam organa mownemi zwane, a te są: wargi, zęby, podniebienie, język i gardło.

Jan jadł jabłka jadowite, on był łagodny. Ostatnie wyrażenie przez wielu za błąd uznane, tém się da usprawiedliwić; iż łatwo język lub gardło w jednakiém położeniu dwie głoski może wymówić.

Narzędzia mowne są dwa ruchome: język i wargi, a dwa nieruchome: gardło i podniebienie.

Głos ludzki [...] pochodzi z płuc, a urabia się za pomocą ust, krztani, gardła, języka, podniebienia, zębów, warg, nosa i t.d.

Spółgłoski odbite czyli chwilowe są te, które się wyrabiają przez odbicie narzędzi mownych, tj. jednéj wargi od drugiéj, albo języka od podniebienia, lub też języczka w gardle, jako to: b, p; d, t; dz, c; dż, cz; dź, ć; g, k; brzmienie tych spółgłosek trwa tylko krótką chwilkę, tj. jak krótko, jak krótko trwa odbicie narzędzi mownych [...].

Spółgłoskami (consonantes) nazywamy takie głoski, które ażeby wymówić, nie dość jest tylko otworzyć usta i wydać ze siebie głos, ale prócz tego trzeba jeszcze użyć i poszczególnych narzędzi mówienia, jakiemi są gardło, język, podniebienie, zęby i wargi.

[...] Każdá zaś spółgłoska jest brzmieniem towarzyszącym głosowi samogłoski, powstającym na początku lub na końcu głosu samogłoski przez uderzenie lub ciśnienie na siebie nárzędzi mównych, np. b, m. Nárzędziá mówne są dwojakie: jedne ruchome, jako to: język i wargi, drugie nieruchome, jakiemi są zęby, podniebienie i gardło.

Samogłoska jest to litera, która się wymawia samym tylko głosem, więc wydaje brzmienie pojedyncze. [...] Spółgłoska jest to litera, do wymówienia któréj potrzeba użyć nie tylko głosu, ale jeszcze i narzędzi mownych, jakiemi są: wargi, podniebienie, język, gardło, i dlatego wydają one brzmienie złożone.

Współgłoska albo (opuszczając w) spółgłoska jest to znak dla wyrażenia głosu wspólnie z inném brzmieniem, urobioném któremkolwiek narzędziem mowy, jako to: wargami, językiem, zębami, podniebieniem, gardłem czyli krtanią […].

SAMOGŁOSKĄ, nazywamy brzmienie, powstające za wydaniem głosu przy większém lub też mniejszém otworzeniu ust naszych puszczonego przez ów kanał nasz mowny, który się w głębi krtani poczyna, a na wargach lub też na otworach nosowych kończy — bez żadnego przy tém czynnego współdziałania tych poszczególnych, w rzeczonym kanale umieszczonych narzędzi mownych, jakimi są np. wargi, zęby, język, podniebienie i gardło.

Podobnież dzieje się u nas z opisywaniem obszernem gęby, gardła języka i języczka, jaki ton gdzie te narzędzia wydają jak mówić trzeba, którą stronę pocisnąć lub rozdziawić trzeba i t. d.

§ 8. Narządy mówne. Do wydawania dźwięków mowy ludzkiej potrzebne są odpowiednie narządy mówne, a mianowicie: jama ustna i jej części: język, zęby, wargi, podniebienie twarde i miękkie, zakończone języczkiem, i jama nosowa, oraz gardło z krtanią, opatrzoną strunami głosowemi.

Mowa mówiona. § 2. Gdy chcemy wypowiedzieć to, o czym myślimy, wykonywamy szereg ruchów klatką piersiową, gardłem, językiem i ustami. Naturalnie, chcąc wypowiedzieć jakąś myśl, poruszamy gardłem, językiem i ustami w pewien sposób; chcąc wypowiedzieć inną myśl, poruszamy znowu w inny sposób.

Tchawica kończy się ku górze krtanią; składającą się z szeregu chrząstek, z których jedna, zwana nagłośnią, tworzy rodzaj pokrywki i za pomocą odpowiedniej muskulatury może zamykać zupełnie wstęp do tchawicy. Ma to zawsze miejsce podczas połykania, gdy pokarm przechodzi z ust i gardła do przełyku: podczas oddychania i mówienia nagłośnia oczywiście musi być wzniesiona.