rzeczownik męski osobowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Rozp/1830
• Br/1848
• Such/1849
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Malin/1869
• Kam/1870
• Lerc/1877
• Jes/1886
• Kr/1897
• Król/1907
• Kr/1917

Rzeczowniki osobowe męzkie (ci Szujscy) oznaczamy tylko w piérwszym przypadku liczby mnogiéj; w następujących zaś przypadkach (wyjąwszy piąty) tracą cechę rodzaju, i mówimy bez różnicy tym mężom, żonom, dzieciom, a nawet tym Zamojskim [...].

Inne liczebniki porządkowe, jak: Trzeci, czwarty, piąty, szósty, siódmy, ośmy, dziewiąty, dziesiąty […], nie mają liczby mnogiéj, ile razy odnoszą się do męskich rzeczowników osobowych […].

W Rzeczownikach osobowych męzkich Biernik równy jest Posiadaczowi zamiast Mianownikowi.

W Rzeczownikach osobowo męzkich Biernik może być równy albo Mianownikowi pospolitemu, gdy osobę w zawodzie pospolitym bierzemy, albo Posiadaczowi, kiedy osobę zawodem znamienitym wyszczególnić chcemy.

[...] Wszystkie rzeczowniki zakończone na a z poprzedzającą miękką spółgłoską przybierały w staréj polszczyźnie w 4 p. końcówkę ą, ta powoli upodobniała się do końcówki ę w rzeczownikach po twardéj spółgłosce, obecnie zaledwie w kilkunastu rzeczownikach plącze się stara końcówka ą, obok nowszéj ę np. panią i panię, suknią i suknię [...]. Rzeczowniki osobowo-męskie do téj formy należące, nie mają 4p. jak 2gi, jak należące do formy 3ej. [...].

[…] Rzeczowniki rodz. nij. mają 4ty p. jak 1szy, ale te rzeczowniki zbiorowe na stwo zakończone, które oznaczają małżeństwo, mają (jak osobowo-męskie) 4ty p. jak 2gi np. Spotkałem państwa Leduehowskich. Przepraszam kochanych państwa.

Jeżeli w zdaniu znajduję się kilka podmiotów żywotnych a jednym z nich jest rzeczownik osobowy męski, kładzie się orzecznik w liczbie mnogiéj w rodzaju męskim, w osobie przedniejszéj; przedniejszą zaś jest osoba pierwsza od drugiéj, druga od trzeciéj; n. p. Ja i ty jesteśmy dzisiaj zatrudnieni. Ty i brat zwiedzicie góry karpackie. Ojciec i matka powrócili z podróży.

[…] Ć łączy się w urábianiu rzeczowników męzkich po większéj części osobowych, albo za pośrednictwem spójki á s piérwotnikiem jimionowym […].

[…] Nasza nieorganiczná dotychczasowá pisowniá, w skutek któréj piszemy i pisać musim po spółgłosce c y, zamiást po słowiańsku i, wpłynęła nader niekorzystnie na nasze poczucie co do końcówki ci od rzeczowników osobowych męzkich na ec […].

Liczba mnoga. W rzeczownikach osobowych męzkich.

Różnicę, jaka zachodzi pomiędzy 6. i 7. przyp. licz. pojed. przy rzeczownikach rodzaju męskiego i nijakiego, zachowuje się nietylko przy rzeczownikach osobowo-męskich, lecz przy wszystkich rzeczownikach rodzaju męskiego bez różnicy, czy one są osobowe, czy rzeczowe, czy żywotne, czy nieżywotne.

Rzeczowniki osobowe miewają zatem w liczbie mnogiéj formę dwojaką: a) formę osobową na -i lub -owie, właściwą tylko rzeczownikom osobowym męskim [...]; b) tak zwaną formę rzeczową na -y, (twarde, z IV-go przypadku), właściwą tylko rzeczownikom rzeczowym.

§ 396. rz przed zakończeniem i (y) w mianowniku liczby mnogiej rzeczowników osobowych męskich, z osnową na r, oraz przymiotników i zaimków w formach osobowych męskich; np. Węgrzy, Tatarzy, amatorzy, faktorzy, restauratorzy, doktorzy (obok form na -owie),... chorzy, chrobrzy, chytrzy.

Przed zakończeniem na i (y) w I. przyp. l. m. rzeczowników osobowych męskich z osnową na „r”, np. amatorzy [...] chorzy itp.

Mianownik liczby mnogiej przymiotników, odnoszących się do rzeczowników osobowych męskich, na końcówkę i (y), które zmiękczyło spółgłoskę poprzedzającą osnowy (siln-i robotnicy, słab-i wrogowie, starz-y panowie, dobrz-y sąsiedzi...,); w przymiotnikach odnoszących się do wszystkich innych rzeczowników (t. j. męskich nieosobowych, wszystkich żeńskich i nijakich), końcówką mianownika liczby mn. jest e (silne konie, słabe ręce, stare zwyczaje, dobre serca itp.).

Form mianownika dwaj, dwu, dwóch, obaj, obadwaj, używa się tylko jako określenie rzeczowników męskich osobowych (dwaj panowie, dwu braci, obadwaj robotnicy itp.).