terminów gramatycznych online
czas przeszły więcej niż doskonały
Język: polski
Geneza: z łac. plusquamperfectum
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O czynosłowie: Nał/1774
- O etymologii: Mal/1700
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verbum: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770
Cytaty
Czásy słow wiele są? Trzy. Ktore. Niniejszy jáko cztę. Przeszły jáko czciłem. Przyszły jáko będę czedł. Wiele są czásow w staczániu słow? Pięć. Ktore? Niniejszy jáko cztę. Przeszły niezupełny jáko czytałem. Przeszły doskonáły jáko czciłem. Przeszły więcej niż doskonáły jáko czedłem dawno. Przyszły jáko będę czedł.
Tempora verborum quot sunt? Tria. Quae. Praesens ut lego. Praeteritum ut legi. Futurum ut legam. Quot sunt temporam declinatione verborum? Quinque. Quae? Praesens ut lego. Praeteritum imperfectum ut legebam. Praeteritum perfectum ut legi. Praeteritum plusquam perfectum ut legeram. Futurum ut legam.
Quot sunt tempora in coniugatione verborum? Quinque. Quae? Praesens ut lego: Praeteritum imperfectum ut legebam: Praeteritum perfectum ut legi: Praeteritum plusquam perfectum ut legeram. Futurum ut legam.
Wiele są czásow w staczániu słow? Pięć. Które? Niniejszy jáko czytam: Przeszły niezupełny jáko czytałem: Przeszły doskonały jáko czytałem: Przeszły więcej niż doskonały jáko czytałem dawno. Przyszły jáko będę czytał.
DE TEMPORIBUS O Czásách.
Słowá języká Włoskiego máją dziesięć czásow jáko: Praesens, Czás teráźniejszy. [...] Plusquam perfectum, więcej niż doskonáły.
Przeszły czás więcej niż doskonały znaczy nie tylko ákcyą doskonale przeszłą, ále jeszcze znáć przez niego, że już się byłá skończyłá pierwej niż tá, o ktorej się mowi [...] v. g. [...] J'étois revenu de la promenade, quand il a commencé à pleuvoir. Powrociłem był od przechadzki, kiedy począł deszcz padáć.
Prétérit plus que parfait. Przeszły więcej niż doskonały.
Czás przeszły więcej niż doskonały.
[...] il avoit pu. [...] mogł był.
Czás przeszły po Fr. prétérit albo passé, dzieli sie na troje. bo álbo sie niedoskónale stáło, i ztąd sie zowie niedoskónáły po Fr. imparfait. náp. robiłęm [...]: álbo sie doskonále stáło [...] á to sie zowie przeszłym doskonáłym. po Fr. parfait. náp. zrobiłęm: álbo jeszcze nie tylko sie doskonále stáło, ále téż i dawno. á tęn czás zowią przeszłym wiecéj niż doskónáłym, po Fr. plus-que-partait; ja go wolę zwáć dawno przeszłym. tęn sie po polsku wyraża tak: zrobiłęm był.
W języku Francuskim cztery są przeszłe czasy, ktore są.
- Przeszły czas niedoskonały.
- Przeszły czas doskonały złożony.
- Przeszły czas doskonały determinowany, prosty.
- Przeszły czas więcej niż doskonały.
Przeszły czas więcej niż doskonały znaczy nie tylko akcją doskonale przeszłą, ale jeszcze znać przez niego, że już się była skończyła pierwej niż to, o ktorej się mówić zaczęło v.g. J'avois foupé, quand vous étes venu, było u mnie po wieczerzy, kiedyś W.M. przyszedł.
P. Wiele jest czasow? O. Z trzech właściwych [...] jeden, to jest przeszły dzieli się na doskonały, niedoskonały, i więcej niż doskonały, których znowu jest dwa. Drugi to jest przyszły, jest także w niektorych słowach dwojaki [...] Procz tego są dwa czasy kondycyonalne teraźniejsze, dwa przeszłe, jako się to lepiej wyda w koniugacyach.
P. Co się rozumie przez czas przeszły więcej niż doskonały? O. To, co się nie tylko zupełnie stało, ale już dawno mineło, à w ten czas w Polskim języku do werbow dodaje się czas przeszły słowa posiłkującego jestem, nap: przyszedłem był.
Czas teraźniejszy [...] Przeszły więcej niż doskonały. Mała liczba. Ja byłem był, byłam była, byłom było.
Koniugacya jest odmienianie słow w ostatnich sylabach, przez sposoby i czasy. [...] Czasy te pięć: Teraźniejszy, przeszły niedoskonały, przeszły doskonały, przeszły więcej niż doskonały, i przyszły.
Czas przeszły więcej niż doskonały. L. P. ja byłem był, byłam była, byłom było.
P. Czego się mam nauczyć o Czasie więcej niż doskonałym? O. Tego: że ten Czas wyraża rzecz dwojako przeszłą, to jest, nie tylko przez się przeszłą, ale też i względem innej rzeczy przeszłą.
Czas więcej niż doskonały kładzie się [...] do wyrażenia rzeczy [...] już spełnionej.
Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.
Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.
Terminologia [...].
Coniugatio — koniugacyja [...]; participium — uczestnictwo; tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej, barziej (s. 73) niż doskonały, futurum — przyszły, persona prima — persona, osoba pierwsza, secunda— druga, tertia — trzecia.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Coniugatio — koniugacyja [...], participium — uczęstnictwo, significatio — znaczenie, tempus praesens — czas teraźniejszy, obecny, niniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej niż doskonały, dawno przeszły, futurum — przyszły, futur.
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Coniugatio — sposobienie [...], participium — uczestnictwo, ucześnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, przytomny (s. 79), praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — (już) dawno przeszły, więcej jak doskonale przeszły, więcej jak, niż doskonały, futurum — przyszły, persona prima — osoba pierwsza, secunda — druga, tertia — trzecia, verbum personale — osobiste (s. 202).