Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

tempus plusquamperfectum

Hasło w cytatach: plus quam perfectum, plus quám perfectum, plusquam perf., plusquam perfectum, Plusquamperf., plusquamperfecta, plusquamperfectum, praeteritum plus quam perfectum, preteritum plus quam perfectum, tempus praeteritum plus quam perfectum, tempus praeteritum plusquamperfectum
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

PRZESZŁY – 2) gram. przeszły czas preteritum tempus R B3 (mp); przeszły dawny czas preteritum plus quam perfectum, ut amaveram, amaveras RN IIv; przeszły dawny czas preteritum plusquam perfectum, ut amaveram, amaveras R B3 (md); preteritum imperfectum przeszłe niezupełne, ut amabam, amabas, amabat RN IIv i R B3 (md); preteritum perfectum in grammatica przeszłe zupełne, ut amavi, amavisti, amaverunt R B3 (md); preteritum perfectum przeszłe zupełne, ut amavi, amavisti, amaverunt RN IIv. Zob. PRZEJĆ, PRZYSZŁY.

Amatus cuius temporis? Praeteriti perfecti et plusquamperfecti temporis. In tus, sus, xus omnia.

Plusquamperfectum, Pisałem był.

Quot sunt tempora verborum? Quinque: praesens, perfectum, plusquamperfectum, futurum primum seu circumscriptum et futurum secundum.

Zárowne są Plusquamperfecta Niemieckie Praeteritis, iedno zá habe/ hast/ hat/ potrzebá używác. Et in Neutris Verbis, Ich war/ du warst/ der war.

Plusquamperfecta. Zárowne są Plusquamperfecta Niemieckie Praeteritis, iedno zá habe/ hast/ hat/ potrzebá używác. Et in Neutris Verbis, Ich war/ du warst/ der war.

Wie viel sind Tempora in verbis? Fast nur 4. Praesens das von gegenwertiger Zeit redet als: czuię Ich fuhle. [...] Perfectum, das von verlauffener Zeit redet/ Pámiętałem Ich habe gedacht. Plusqvamperfectum, daß von lengstvergangener Zeit redet/ pámiętałemci był Ich hatte gedacht. Futurum, das von zukünfftiger Zeit redet/ das ist zweyerley [...]

Plusquam Perfectum Mascul.

Plusquam Perfectum.

Indicativus ut plurimum sex tempora habet. Praesens, imperfectum, perfectum, plusquam perfectum, futurum primum seu circumscriptum, quod bene imperfectum vocari potest et futurum secundum seu simplex, quod perfectum dici potest.

Die Zeit, Czás, [Tempus]. Wie vielerley ist die Zeit? Fünferley. 1. Die Gegenwärtige Przytomny [Praesens.] 2. Die Fast vergangene niemal przeszły, [Imperfectum.] 3. Die Vergangene Przeszły [Perfectum.] 4. Die gantz vergangene Cále przeszły [Plusqvamperfectum.] 5. Die Künfftige Przyszły [Futurum.]

Die Zeit cżas. [TEMPUS.] Die Zeit ist Fünfferley. 1. Die Gegenwärtige Przytomny/ [Præsens.] 2. Die fast Vergangene nie mal przeszły/ [Imperfectum] 3. Die Vergangene Przeszły/ [Perfectum[] 4. Die Gantzvergangene / Cále przeszły / [Plusqvamperfectum] 5. Die Künfftige / Przyszły [Futurum].

[Czas. Czasów jest pięć. 1. Przytomny/ [Præsens.] 2. Niemal przeszły/ [Imperfectum] 3. Przeszły/ [Perfectum] 4. Cále przeszły / [Plusqvamperfectum] 5. Przyszły [Futurum].]

DE TEMPORIBUS O Czásách.

Słowá języká Włoskiego máją dziesięć czásow jáko: Praesens, Czás teráźniejszy. [...] Plusquam perfectum, więcej niż doskonáły.

Plusquam perf. ero andata szedłem názbyt dawno.

Plusquamperf. havevo tenuto trzymałem był.

Wie viel Tempora hat das Verbum? Fünffe: Praesens, Die gegenwärtige Zeit. Imperfectum, Die knap vergangene/ Perfectum, Die vergangene. Plusquamperfectum, Die ganz verflossene. Futurum, Die künfftige.

[Ile czasów ma czasownik? Pięć. Praesens, imperfectum, perfectum, plusquamperfectum, Futurum.]

Das Plusquamperfectum ist von dem Perfecto nur bloß wegen der dritten Persohn des Verbi Substantivi iestem unterschieden / als zum Exempel: Pisałem był.

[Plusquamperfekt różni się od perfektu tylko trzecią osobą czasownika istotnego "jesten", np.: pisałem był.]

Fünff Tempora: Præsens, Præteritum Imperfectum, Præteritum Perfectum, Præteritum Plusquamperfectum, Futurum.

Wenn man zu dem Perfecto in Singulari Num, das Wort był, była, byłó und in Plur byli, były hinzusetzt; so wird daraus das Plusquamperfectum: als czytałem, łam, łom, był, byłá, było ich hatte gelesen.

Ma też Verbum, w káżdem Modo, swe pewne Tempora, ktorych jest pięć. [...] Plusquamperfectum, ktory wyznaczamy przez był. v. g. ja uczyniłem był etc.

Tempus, Czas [...] praeteritum plus quam perfectum więcey niż doskonały.

Tempus, Czas. præsens, teraźnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedoskonały. præteritum perfectum, przeszły doskonały. præteritum plus quam perfectum, więcey niż doskonały. futurum, przyszły. supinum, wznak.

Czás záprzészły: (plus quám perfectum): Byłeś był.

Nic łatwiejszégo nad tę regułę, że Słowa niedokonané, mają tylko czasy niedokonané, jakié są: 1. teraźniejszy (praesens) 2. przeszły niedokonany (preateritum imperfectum) 3. czas zaprzeszły niedokon. (plus quam perfectum) którégo my włáściwie nié mámy, ale go robimy przez dodanié do czasu przeszłego, Słowa posiłkowego był: 4. czas przyszły niedokonany (futurum primum) który także składamy z posiłkowego Słowa będę lub mám, np. mieć będę lub będę miáł, lub mám miéć &c. 5. tryb rozkazujący, czy z naléganiém, czy bez nalégania, np. miéj, miéjże[...]

Słowa zaś dokonané, mają tylko czasy dokonané, jako to: 1. przeszły dokonany (praeteritum perfectum) 2. zaprzeszły dokonany (plus quam perfectum) 3. przyszły dokonany (futurum secundum) 4. tryb rozkazujący, czy z naléganiém, czy bez nalégania

Tempus, czas. præsens, terażnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedokonany. præteritum perfectum, przeszły dokonany. præteritum plusquamperfectum, zaprzeszły. futurum, przyszły. supinum, imiesłów. gerundia, imiesłów osobliwy.

Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.

Die Fügung des Zeitworts mit dem Hülfsworte, mit welchem der Pole [...] das Plusquamperfectum der Griechen und Lateiner giebt.

[Połączenie czasownika z czasownikiem posiłkowym, z którym w polszczyźnie oddawany jest plusquamperfectum greki i łaciny.]

ZAPRZESZŁY, -a, -e; [...]. – Gramm. czas zaprzeszły. Plusquamperfectum.

Czasów jest:

1) w trybie oznajmującym cztery, to jest: [czas] teraźniejszy (Praesens), np. znam; [czas] przeszły (Preteritum), np. znałem; [czas] zaprzeszły (Plusquamperfectum), np. zna­łem był, i [czas] przyszły (Futurum), np. będę znał albo znać będę i t. d.

(MODUS INDICATIVUS). [...]

(plusquamperfectum).

mówiłem był [...].

Zaprzeszły, plusquamperfectum.

[Verbum tempora] Plusquam perfectum. [Słow czasy] Zaprzeszły.

Czas zaprzeszły (plusquamperfectum), np. czyniłem był, czyniłam była, czyniłom było.

Obydwom naszym czasom zaprzeszłym odpowiada plusquamperfectum które tak w łacińskiém jak w niemieckiém jest tylko jedno.

Takimi czasami są: greckie plusquamperfectum, łacińskie, starosłowieńskie i staropolskie imperfectum, dzisiejszy polski czas przeszły i t.p.

W staréj greczyznie znajdujemy następujące formy czasu przeszłego: 1. Niedokonany (imperfectum). 2. Dokonany okréślny (perfectum). 3. Dokonany nieokréślny (aoristus). 4. Zaprzeszły (plusquamperfectum).

Czas dzielimy, jak wiadomo, na teraźniejszy, przeszły i przyszły, wedle tego, czy zdarzenie, o którém mówię, odbywa się w téj chwili, kiedy o niém mówię; czy już się przedtém odbyło, czy też ma dopiero nastąpić. [...] Posiada zatem język polski w ogóle cztéry gramatyczne czasy (tempora) na oddanie tych wszystkich względów: [...]

  1. CZAS ZAPRZESZŁY (plusquamperfectum), np. czyniłem był, czyniłam była, czyniłom było.

Czas, u, lm. y [...] 13. gram. rodzaj formy czasownikowej: C. teraźniejszy, zaprzeszły, przeszły, dokonany, niedokonany, pierwotny, pochodny, prosty, złożony, główny, historyczny. ♰ Nieniejszy C. = praesens. ♰ Będący C. = futurum. ♰ Minęły niezupełny C. = imperfectum. ♰ Minęły zupełny czas = perfectum. C. co ś. już dawno stał = plusquamperfectum. Henr.

§ 611. Wszystkie te formy trybu warunkowego są bezczasowe, gdy zaś chciano zaznaczyć, że warunkowość dotyczyła czynności przeszłej, to do zwykłego zwrotu dodawano jeszcze był, była, było, co odpowiada łacińskiemu plusquamperfectum, np. by był chciał ofiarę, dałbych był FI. 50, 17 [...].

Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): a) niedokonany (imperfectum), b) dokonany (perfectum), c) nieokreślony (aoristus), d) ★zaprzeszły (plusquamperfectum).

Plusquamperfectum, p. czasowniki II 5.