terminów gramatycznych online
epitet
Język: polski
Geneza: gr. epítheton 'przydawka'
Epitet — rzadko w językoznawstwie używany termin dla przydawki przymiotnikowej, szerzej stosowany w stylistyce, która rozróżnia rożne gatunki e. (stałe, metaforyczne i zwykłe).
Cytaty
W nástępujących, zá większy kształt szácują przekłádáć imię istotné le repos éternel. odpoczynek wieczny. [...] W nástępujących záś opák Le Saint-Esprit. i pospolicie w tákich gdzie trzebá tego epitetu.
W następujących, zá większy kształt szacują przekładać imię istotne le repos éternel. odpoczynek wieczny. [...]
W następujących zaś opak: Le Saint-Esprit, Duch Święty; i pospolicie w takich gdzie trzeba tego epitetu.
Wszelkie przydomki (Epiteta), Opowiedniki niech będą tego rodzaju a nawet i liczby, co i ich podmioty, czyli Subiekta [...].
Gdy nie możemy dobrać Epitetu, opowiednika, w takim rodzaju co i podmiot; wtedy nadużywamy zgodę co do rodzaju i mówim: "ta studnia jest źródłem wszystkich wód wsi naszéj." Lecz jak właściwiéj jest powiedziéć: Poezya jest królową nauk pięknych, a nie królem [...] i t. d. szkoda, że dla wyrazu studnia, podobnie r. ż. nie możem wyszukać epitetu (przydomku).
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...]. Drugie użycie w mowie przymiotnika odbywá się wtedy, kiedy w myśli naszéj przymiot lub własność jaká stanowi jednę nierozerwaną całość z rzeczownikiem oznaczającym jakąkolwiek jistotę [...]. W powyższych przymiotniki vsehmocny, ułomny, dobry nazywają gramatycy z grecka epitetami, to jest przydáwkami lub przekłádkami. To wyjaśnienie, ściśle rzecz biorąc, náleży włáściwie do Składni (Syntaxis), lecz położyliśmy je tutáj dlá lepszego zrozumieniá budowy przymiotników. Są one piérwotne, pochodne, pojedyncze lub złożone; lecz tymczasem nie o to nám chodzi, tylko o to czy przymiotnik jest opatrzony na końcu pojimkiem, lub używá się w języku naszym bez niego [...].
W polskim języku mało jest przymiotników bez pojimka, a nástępnie używanych tylko w paedikacie i nie ulegających wcale skłánianiu i nie będących nigdy w języku naszym epitetami […].
Formy na e w jednych wyrazach są osobowe, w drugich rzeczowe: ci rycerze, goście [...] — to są osobowe formy; przeciwnie te gołębie, rysie [...], i te kopce, wieńce [...] — to są formy rzeczowe. O tém, która forma jest osobową, a która rzeczową, rozstrzyga tylko to ci i te, dobrzy i dobre, to jest odpowiedni każdéj z tych form epitet (atrybucya, Przydawka — obacz o niej w Składni).
Przydawka przymiotna zaś czyli epitet zgadzać się musi (co do formy) ze swoim rzeczownikiem pod każdym warunkiem.
Przydawka (epitet czyli atrybut), t. j. jakiekolwiek imię przymiotne, stawione przed rzeczownikiem albo po rzeczowniku na pytanie jaki? czyj? który? celem wyrażenia szczególnéj jakiéj jego własności, zgadza si z nim w liczbie, przypadku, rodzaju, a nadto w sferze męskich rzeczowników, i w formie (osobowéj albo rzeczowéj).
W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik.