terminów gramatycznych online
greczyzna
- Greczyzna, czy potrzebna, ażeby była miewaną w mowie i pisowni polskiej?: Oż/1883
- O Słowie: Malin/1869
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- O wywodni słow w polszczyźnie: Prz/1816
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Słownik, tom II (D-G): Dor/1958–1969
- Traktat I. O ortografij francuskiej: Dąb/1759
- Wstęp: Mał/1879
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
Cytaty
W następujących jednak terminach, koniecznie pisać trzeba y, nie i. Naprzod w pochodzących z Greczyzny.
GRECZYZNA, -y, ż., Grecki język, [...]. Słusznie im przy Greczyznie, Słowiańszczyznie, Polszczyznie, i po Łacinie umieć. Pim. Kam. 375.
Ktoż nie widzi, jak rożnie się pismuje i wymawia pierwiastkowe słowo Greckie Episkopos, znaczące Nadzorcę w świętorządztwie Cerkiewnem, czy to słowo od społjęzykich, czy od rożnojęzykich Ludow przyswojone zostało? Rzymianin stosownie do uorganienia swojej piersi wyraża to urzędnicze nazwisko przez Episcopus, Włoch je pisze i czyta po swojemu: Vescovo, Hiszpan: Obispo, Francuz: Evêque, Anglik: Bishop, Nemec: Bischof, Rossyjanin: Jepiskop, a Polak: Biskup choć te wszystkie mianowki poszły oczywiście z jednego źrodła Greczyzny.
Lubimy w słowach, z Łaciny lub z Grzeczyzny przyswojonych, przepolszczać przez RZ, np. Rzym (Roma) brzoskiew (brasica) Grzegorz (Gregorius) Olbrzym (obrimos) Chrześcianin (Christianus) Pielgrzym (Peregrinus) Krzystof (Christophorus) krzyż (crux) krzystał (crystallus) Przeor (Prior) trzy (tria).
Wyborne są u nas słowa jednozłogowe z Greczyzny i Łaciny, np. akt, as, chur, cyrk, czynsz, dom, fałsz, frukt, giest, glob, gust, klar, laur, mur, nerw, port, pakt, puls, punkt, rytm, sens, styl, text, tom, ton, tron, trakt i t. d.
[...] Aczkolwiek język nasz skłádá wyrazy s piérwiástków jimionowo-słównych, jednakże środka tego pomnożeniá swojich rzeczowników używá bardzo skromnie, rzádko i tylko zdaje się w koniecznéj potrzebie, a przynájmniéj dzieje się takowe skłádanie daleko rzádziéj i skromniéj niżeli w greczyznie i dzisiejszéj niemczyznie, w któréj nader ograniczoná jilość pogłosów stała się źródłem bogactwa językowego s powodu wielkiéj łatwości skłádaniá rzeczowników z dwu lub więcéj piérwiástków lub piérwotników ze sobą [...].
Sanskrycká zaś spójka a pojawiá się w greczyznie tylko w czasie przeszłym dokonanym i aoryście 1ym […].
Z pomiędzy tych 7 szczepowych języków były dla mnie przystępnymi tylko te 5: sanskryt, greczyzna, łacina i litewszczyzna obok języków słowiańskich.
Greczyzna, czy potrzebna, ażeby była miewaną w mowie i pisowni polskiej?
Greczyzna, y, blm. 1. a Greka, ucz. Grek język grecki: Uczyć się greczyzny.
Greczyzna ż IV, CMs. -yźnie, blm «język grecki; greka»: Wyglądało tak, jakby on pierwszy przejął się ostatnimi rozporządzeniami ministerialnymi, które z naciskiem podkreślały, że „greczyzna ma otworzyć młodzieży oczy na piękny, pogodny świat helleński”. PAR. Niebo 164. Zawracano dzieciom głowy, jak się to zdarza i w nowszych czasach, łaciną, greczyzną, pensami, ekstemporaliami, składaniem wierszy łacińskich, słowem — karmiono je taką sieczką klasyczną, która rozdyma, ale nie tuczy. SIENK. Mieszan. 83. Łacina do reszty wyszła była z mody, o greczyźnie mówić przestano i tym więcej broniono klasyków, im więcej zaniedbywano klasyczne języki. MICK. Estet. 257. Ażeby greczyzny, a przeto dzieł starożytnych pamięć z czasem nie zaginęła, [Wawrzyniec MedyceuszJ ustanowił tego języka szkołę i w niej ku nauce najbieglejszych mistrzów osadził. KRAS. Życia X, 232. // L.