terminów gramatycznych online
stopień wyższy
Język: polski
- Adjectivul: Gos/1939
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Części mowy: ZwO/1924
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Przymiotnikach: Mucz/1825
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część III. O przymiotniku. O słowie i imiesłowie: Jak/1823
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Etymologia: Mał/1879
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863, Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Główne przepisy: Łoś/1918
- I. Część mowy. Imię, Imię przymiotne, Imię liczebne: Marc/1833
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Imiona przymiotne czyli przymiotniki: Desz/1846
- Nauka o głoskach: Łaz/1861
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O Słowie: Malin/1869
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O przenośniach: Rew/1845
- O przymiotnikach: Ryk/1850
- O przymiotniku: Kam/1870
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- O składni: Ryk/1850
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- O spółgłoskach. Wyszczególnienie przypadków [...], szczególniej czy "s" czy "z" (J. Mroziński): Rozp/1830
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- O wyrazach osobno wziętych: Ant/1788
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Odmiana przymiotników: Czep/1871–1872
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Przymiotnik: Br/1848
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Rozdział III. O Przymiotniku: Szt/1854
- Semantyka: PolTerm/1921
- Składnia: Kurh/1852
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Stopniowanie przysłówków: Czep/1871–1872
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mon/1780
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Stopniowanie. [...] Stopień wyższy sygnalizuje większe od neutralnego natężenie cechy: milszy, silniejszy, bardziej zielony.
Cytaty
Gradus, stopnie, trzy ich liczą: Gradus positivus, stopień rowny. Comparativus, wyzszy. superlativus, najwyzszy.
[Przymiotniki] kończące się na e dobiérają głoskę r w stopniu wyższym, inné zgłoskę er.
Przedimek pewny [...] kładzie się i powtarzá się przed przymiotnikami w stopniu wyższym i nájwyższym położonemi, kiedy wyrazy Angielskié tłómaczą się w Polskiém przez im więcéj, tym więcéj, tym mniéj, lub podobnie np. the longer we live, the more we learn. im więcéj żyjemy, tym więcéj uczemy się.
Uwaga. Stopniów jest 3, niski (positivus), [stopień] wyższy (comparativus), najwyższy (superlativus), np. pięknie, piękniej, najpiękniej; ciemno, ciemniej, najciemniej.
Foremnie stopniują się te Przysłówki, w których dla uformowania wyższego stopnia do ostatniej głoski e, dodaje się y, albo w których ostatnie o, zamienia się na iej, np. pięknie, piękniej; ciemno, ciemniej.
Stopień najwyższy formuje się zawsze przez dodanie syllaby naj do stopnia wyższego, np. najpiękniej, najciemniej, najlepiej.
Stopnie mają samé tylko przymiotniki. Stopni tych wielé bardzo może być w przymiotach rzeczy, ale trzy są znaczniejszé: piérwszy równy, drugi wyższy, trzeci nájwyższy.
Imiésłów jest częścią imié, częścią słowo: odmiéniá się przez rodzaje, np. męski miany, żeński mianá, nijaki miané, przez liczby, np. pojedyn. miany, mnog. miani: przez przypádki , np. pierw. miany á é, drugi mianégo éj égo, trzeci mianému éj ému itd., czasém i przez stopnie, np. równy ukochany, wyższy ukochańszy, náywyższy nájukochańszy.
W stopniach wyższych tenże używa się przypadek np. taśmat paręmahan, illo vel super illum major, od niego przemożniejszy; [...].
Wyższy stopień formuje się dodając do Równego pomocnika plus, n. p. sage mądry, plus sage mędrszy.
[Gradus] Comparativus. [Stopień] Wyższy.
Ilość przymiotu większą w jednéj rzeczy niż w drugiej z nią porównanéj zowiemy stopniem wyższym: np. miod i cukier są słodsze od mleka.
Ilość przymiotu większą w jednéj rzeczy niż w drugiéj z nią porównanéj zowiemy stopniem wyższym, np. miód i cukier słodsze są od mleka.
O stopniowaniu przymiotników. Przymiotniki polskie stopniują się albo foremnie albo nieforemnie. Foremne stopniowanie robi się podług następujących prawideł. 1) Ze stopnia równego przerabia się [stopień] wyższy przez wtrącenie przed i lub y głoski sz, po czém i na y zamienić należy [...]; z tego zaś przez dodanie na początku głoski naj, albo po staropolski na, powstaje najwyższy [...].
[...] cecha wyrażająca wyższy stopień przymiotu: chud(y)-szy [...].
PRZYSŁÓWEK, 96. PRZYSŁÓWKI; w stopniu wyższym (piękniéj) mają e ściśnione, 547; 30; 100
Aby zrobić Stopień wyższy, do głoski pierwiastkowej lub zamienionej w Przymiotniku męzkim Stopnia wyższego, daje się sz z samogłoską rodzajową y, a, e, a to wyrzuciwszy i lub y końcowe, jeśliby przymiotnik nie kończył się na spółgłoskę.
STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW.
Stopniowanie przymiotników: paauksztynimas paweyksłu: znoczyie, iog pirma pabayga kożnu paweyksłu ira paauksztynimas pirmas (stopień równy), kt: święty, łaskawy, i t. p. apleydias paskutyne litera , ir prydejas syllaba szy, kt: świętszy, łaskawszy, i t. p. bus paauksztynimas didesnis (stopień wyższy) [...].
(*) Dla uzupełnienia sposobów stopniowania czyli podwyższania, lub zniżania [...], winienem w krótkości nadmienić, iż jest dwojakie: a. Względne b. Bezwzględne.
a) Piérwszego używamy, gdy mamy wzgląd czyli, gdy porównywamy. Porównywając dwie rzeczy pojedyncze [...], używamy stopnia wyższego, np. Miasto Radom jest piękniejsze, niż Kielce [...].
Drugi stopień nazywa się wyższy dlatego: że porównywając jeden z drugim przedmiotem, jednemu z nich przyznajemy wyższość nad drugim np. mléko słodsze od wody źrzódlanej. Ten stopień oznacza téż i niższość w porównaniu z drugim przedmiotem np. ten stołek niższy od stołu. Ale ponieważ zasada tego względu w myśli jest jedna; przeto stopień ten zawsze wyższym nazywać się będzie.
Przymiotniki mają trzy stopnie […]. Przymiotniki drugiego stopnia wyrażają przymiot lub własność w stopniu wyższym w porównaniu z przymiotnikiem piérwszego stopnia.
Stopień wyższy kładzie się, kiedy mamy wysłowić większą ilość przedmiotu na jednym przedmiocie, aniżeli na innym lub na innych z nim porównanych, a do połączenia przedmiotów porównanych używamy Przyimka od (ode) i Spójników: niż, niźli, niżeli, aniżeli, jak; np. Kaźmirz jest pilniejszy niż Jan.
Stopień wyższy utwarza się z Przymiotnika niestopniowanego, przyprawiając do trzona cechę -sz z zakończeniem rodzajowém -y, -a, -e, (-szy, -sza, -sze).
W przymiotnikach jednozgłoskowych zakończonych na ble, stopień wyższy formuje się niemieckim sposobem, to jest przez dodanie do stopnia równego er, lub r tylko jeśli przymiotnik kończy się na e; stopień zaś najwyższy przez dodanie est, lub st, w podobném jak powyżéj zakończeniu.
Stopień wyższy rządzi spójnikiem than, niż, niżeli, od. Mary is prettier than her sister, Mary jest piękniejsza od swéj siostry. [...] Lecz jeżeli idzie o wybór lub pierwszeństwo między dwiema rzeczami lub osobami , które się porównywa , stopień wyższy rządzi przyimkiem of i przybiera przedimek the. That is the better house of the two, z dwóch tych domów, ten jest lepszy.
Stopnie wyższe rządzą przyp. 2gim z przyimkiem od. Np. Gołąb' bielszy od śniegu.
Własności czyli przymioty rzeczom przyzwoite lub służące, nie są im w jednakowéj doskonałości udzielone, ale podług różności rzeczy, różnie ucieniowane, to jest: udoskonalone lub upośledzone; stąd powstaje stopniowanie i stopnie [...]. Grammatycznych mamy w języku naszym tylko cztéry, te zowią się: równy, wyższy, najwyższy i przenajwyższy; np. święty, świętszy, najświętszy i przenajświętszy.
Stopień wyższy formuje się od stopnia równego rodzaju męskiego, albo przez dodanie głosek szy, sza, sze, albo przez zamianę samogłosek: i, y, na: szy, szá, sze; ejszy, ejsza, ejsze; iejszy, iejsza, iejsze.
Gdy się porównywa dwie lub więcéj rzeczy mające jeden przymiot, ale nierównej doskonałości, to jest: kiedy się jednę rzecz nad drugą wywyższa, lub poniża, na tedy mówimy, że przymiotnik rzeczy doskonalszéj, lub podlejszéj jest położony w stopniu wyższym, np. to jabłko jest okrągléjsze niż tamto.
Spółgłoski g, k miękczą się już dziś w stopniu wyższym, niż dawniéj, tj. na cienkie dź, ź, ć, np. […] ręk-a, rącia, rąciunia.
Te różne postaci danego przymiotnika nazywamy: stopień równy (positivus), np. długi; — stopień wyższy (comparativus), np. dłuższy; — i stopień najwyższy (superlativus), np. najdłuższy.
§. 481. Przez stopień wyższy wyrażamy, że własność jaka w jednéj rzeczy jest w pełniejszéj mierze i w większéj siłe, aniżeli w jakim drugim przedmiocie. Słońce jest większe, niż ziemia. Jakób jest starszy od Pawła.
Porównywámy częstokroć osoby i rzeczy ze sobą pod względem przyznawanych jim przymiotów, których stopień może być większy w jednéj rzeczy od stopnia tego samego przymiotu w drugiéj rzeczy. Dlá tego gramatycy słusznie pod tym względem dzielą przymiotniki na trzy stopnie, które nazywają: równym (positivus), wyższym (comparativus) i najwyższym (superlativus) [...].
[…] Jimiesłów od słowa zetrę jest starsi, który w swojim brzmieniu nie różni się od stopnia wyższego starsi, przymiotnika stary […].
Stopień wyższy oznacza, że przymiot w jednéj rzeczy jest w daleko większéj sile, niż w téj, z którą ją porównywamy.
Stopień wyższy wyraża większą ilość przymiotu w jednéj istocie, niż w drugiéj (lub wielu innych) z nią porównanéj (lub porównanych) […].
Przysłówki przymiotnikowe, t.j. pochodzące od przymiotników stopniują się jak następuje: Stopień wyższy mają na éj […].
Stopień wyższy oznacza, że osoby i rzeczy, których przymiot porównywamy, mają wprawdzie jeden i ten sam przymiot, lecz jedna z nich posiada go więcej niż druga, np. Jan jest pilniejszy od Pawła. To znaczy, że Jan i Paweł posiadają wprawdzie przymiot pilności, lecz Jan posiada tego przymiotu więcej niż Paweł. Wieża jest wyższa aniżeli do. Koń jest mocniejszy aniżeli osieł.
Stopień wyższy urabiamy w ten sposób, że do źródłosłowu przymiotnika, który otrzymujemy po odrzuceniu końcówki 1. przyp. licz. poj. dodajemy przyrostek szy, sza, sze; lub ejszy, ejsza, ejsze; np. nowy-a-e, źródłosłów now, stopień wyższy: now-szy-sza-sze. Słaby, słab-szy-sza-sze; ścisły, ściśl-ejszy-ejsza-ejsze; bystry, bystrz-ejszy-ejsza-ejsze.
§. 332. Mamy obecnie dwojaki sposób urabiania stopnia wyższego od przymiotników : albo na ejszy, np. od piękny piękniejszy, albo na szy, np. od stały stalszy.
Te różne postaci danego przymiotnika nazywamy: stopień równy (positivus), np. długi; — stopień wyższy (comparativus), np. dłuższy; — i stopień najwyższy (superlativus), np. najdłuższy.
Przez STOPIEŃ WYŻSZY wyrażamy, że własność o jaką chodzi, jest w jednéj rzeczy w pełniejszéj mierze i większéj siłe, aniżeli w jakim drugim przedmiocie.
Przymiotnik ma trzy stopnie: równy, wyższy, najwyższy.
Stopień wyższy oznacza, że jaka rzecz lub osoba ma więcéj lub mniéj przymiotu od innéj.
Mamy trzy stopnie.
1.stopień równy: — pilny,
2.stopień wyższy: — pilniejszy,
3.stopień najwyższy: — najpilniejszy.
Stopień wyższy kładzie się, kiedy wyrazić chcemy, że przymiot jednej rzeczy jest doskonalszy, wyższy, pełniejszy, aniżeli drugiéj; do połączenia zaś wyrazów porównywanych, używamy przyimków: od (ode), nad (nade), oraz wyrazów: niż, niźli, niżeli, aniżeli.
Степеней три: [...] 2. Сравнительная, [stopień] wyższy, показываетъ въ большемъ или меньшемъ видѣ качество или признакъ одного предмета въ сравненіи съ другимъ ему подобнымъ, напр. Pan przyjąłeś na siebie ważniejszy obowiązek niż on. To sukno jest czarniejsze od tamtego. Brat mój jest wyższy od ciebie.
Przymioty i własności różnych osób lub rzeczy, porównywane ze sobą, mogą być albo jednakowe czyli w równym stopniu, albo też różnią się stopniem pomiędzy sobą, to jest jeden przedmiot posiada je w stopniu wyższym aniżeli drugi.
Formy gramatyczne, służce do oddania tych odcieni przymiotów, nazywamy stopniami: równym, wyższym i najwyższym; samą zaś odmianę - stopniowaniem przymiotników; np. stary, starszy, najstarszy.
Stopniowanie przymiotników.
Przymiotniki mają trzy stopnie (gráos): stopień równy — gráo positivo, stopień wyższy — gráo comparativo i stopień najwyższy — gráo superlativo; na prz .: pilny—pilniejszy—najpilniejszy; wysoki— wyższy—najwyższy; piękna—piękniejsza—najpiękniejsza.
Stopień wyższy różni się od stopnia równego tym, że do jego osnowy dodane jest zakończenie: -szy, -sza, -sze, np. star-szy, star-sza, star-sze, albo zakończenie: -iejszy, -iejsza, -iejsze, np. piln-iejszy, piln-iejsza, piln-iejsze; łatw-iejszy, łatw-iejsza, łatw-iejsze i t. p.
Jest jeszcze inny sposób stopniowania przymiotników: opisowy albo omowny. Polega on na tym, że dla wyrażenia stopnia wyższego dodaje się do przymiotnika w stopniu równym wyraz bardziej albo więcej; np. bardziej świeży zamiast świeższy; bardziej straszny zamiast straszniejszy; więcej głęboki zamiast głębszy; więcej cierpliwy zam. cierpliwszy i t. p.
W stopniu wyższym pisze się -ższy, w formach odpowiadających formom stopnia wyższego na -żej [...] węższy—węziej.
Stopień wyższy (drugi) przymiotnika wypowiada, że jakaś osoba lub rzecz więcej jakiegoś przymiotu posiada, niż inna osoba lub rzecz.
Przymiotnik. Stopniowanie przymiotników. Stopniowanie względne i bezwzględne. Stopniowanie proste i opisowe. Stopień równy, wyższy i najwyższy.
Przymiotniki ulegają stopniowaniu (lecz nie wszystkie): stopień równy: czysty, stopień wyższy: czystszy, stop. najwyższy: najczystszy. Jest to stopniowanie proste.
Forma przymiotnika, określająca, że właściwość, wyróżniana w przedmiocie, występuje w wyższym [...] stopniu natężenia, niż ta sama właściwość innych przedmiotów lub inne właściwości tego samego prztdmiotu, nazywa się stopniem wyższym .
Przymiotniki — Stopnie (Graus).
Przymiotniki w języku portugalskim mają trzy stopnie:
równy - positivo
wyższy - comparativo (porównywujący)
najwyższy - superlativo.
Stopnie - formy, wyrażające względną lub bezwzględną intensywność cechy: 1) ★równy (positivus), 2) ★wyższy (comparativus) i 3) ★najwyższy (superlativus).
Wyższy stopień, p. stopniowanie.
Stopień wyższy, np. ładniejszy, bardziej wytrwały.
PRZYMIOTNIK—ADJECTIVUL
Gradele de comparație.
Adjectivele au 3 grade de comparație: równy (pozitiv), wyższy (comparativ), najwyższy (superlativ).
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Etymologia — etymologija [...], comparatio — stopniowanie powierzchowne, gradus positivus — stopień równy, comparativus — wyższy, niższy (wyd. z 1817 r.), najwyższy, najniższy (wyd. z 1817 r.), incomparabilis — stopniowanie wewnętrzne, verbum (im)perfectivum — (nie)dokonane, unicum — jednotliwe, fequentativum — częstotliwe.
Powiązane terminy
- *adiektyw rzecz podwyższający albo poniżający
- komparatyw
- stopień drugi (o przymiotnikach)
- stopień niższy
- stopień porównalny
- stopień porównywający
- stopień porównywalny
- stopień przyrównający
- *stopień równający
- stopień trochę podwyższający albo poniżający
- comparatif
- grad comparativ
- gradus comparativus
- grau comparativo
- paaukštinimas didesnis (wsp. lit. aukštesnysis laipsnis = stopień wyższy)
- сравнительная степень