Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

particula ogólne: cząstka, o zaimku się, słówko, wyrażenie
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: particulae
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Stat/1568, s. [110]

Construuntur interdum haec verba cum particula się.

Kn/1621, s. 11

BA, particula varium habens usum, aliquando adversatur, ut Bá nie ták.

Kn/1621, s. 97

Cząstká, Particula Lucr. Portiuncula Apul. τὸ μόριον [tò mórion], ἡ μέρις, [μερ]ίδος [sic! powinno być: μερίς, μερίδος] [hē merís, merídos].

Men/1649, s. 52

Adduntur etiam saepe aliae particulae, praesertim in interrogationibus, ut ć, ś et ʃʒ

Sty/1675, s. 19

Ne particula to jest cząstká bez ákcentu / ták wiele znáczy ják u fráncuzow en, ktorą bywa potwierdzona rzecz wspomniana.

Woy/1690, s. 13

Superlativus sola particula nay vel na praeposita comparativo differt a comparativo.

Cell/1725, s. 39

Coniunctivus zaś (Subiunctivus) przez pewną Particulam przyłączony bywa, i tákoż ma trzy Personas.

Szum/1809, s. 26 (26-27)

W wyrazach na końcu, których są syllaby obce (przyrostki, particulae) dodane, trzeba tę syllabę dłużej wymawiać, która jest przedostatnią, gdy wyraz jest bez tej obcej syllaby.

Szum/1809, s. 231

Przyrostek, particula.

Prz/1816, s. 101

Postrzegam w naszej mowie jeszcze pewne dosłowinki, o ktorych u nas nie czytam; a ktore nazywać się mogą odrobinkami mowy (μεριδεσ [merides], particulae) czyli przysłowkami, ponad szeregi osmiorakich słow, jakie czytamy u Greków, np. κεν [ken], νυ [ny], οι [oi], τοι [toi], τε [te] itd. u Łacinnikow, np. ce, ne, ue, que, sis itp. bo takie są u nas albo z rodzaju tych, ktore, przysądzone do słow, wskazują zapał Mowcy w zapytaniu o co, lub w wytykaniu czego, jakiemi są: ć, ci, li, lić, ż, że, np. w słowach: tuć, jestci, azali, alić, toż, bądźże itp. albo z rodzaju przyrosłych do słow, ktore znaczenie tychże natężają, jakiemi są: ba, ła, la, ma, pa, su, to, wą itp. np. w słowach: bałuk - łuk, łagodzić - godzić, labiedzić - biedzić, magora - gora, parow - row, sustaw- staw, tojad - jad, wądoł - doł itd.

Gddk/1816, s. [218]

Particula. Pomocnik.

Mucz/1825, s. 25 (24-25) Definicja

Wszystkie wyrazy, składające mowę polską, dzielą się na dwa główne szeregi: piérwszy wyrazów odmiennych, drugi wyrazów nieodmiennych; a każdy szereg podziela się na cztéry części, z których każda ma własne nazwisko. Te nazwiska są następujące: w szeregu wyrazów odmiennych: 1) Imie, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłów; w szeregu wyrazów nieodmiennych: 5) Przyimek, 6) Przysłówek, 7) Spójnik, 8) Wykrzyknik. Cztéry te rodzaje nieodmiennych wyrazów, ściągają niektórzy Grammatycy, pod jeden wyższy rodzaj nazwany Particulae (cząsteczki), od krótkości podobno takich wyrazów: my Polacy nazwać je możemy Pomocnikami, ponieważ spólna ich powinność jest pomagać innym wyrazom do znaczenia jakiéj okoliczności lub związku [...].

Malin/1869, s. 637 Definicja

Gatunƙi vyrazóv, o któryɦ dotąd była mova y poᵽɍeđająciɦ rozđáłaɦ, z vyjątkem prirostkóv, nazvali łacinɳici zęscaⴅi movy (partes orationis); te zas, v któryɦ sę teráz rozpatryvac bęđem, nazvali ząstezkaⴅi (particulae), ɦcąc taką názvą oznazic jiɦ podrędne stanoɣisko vzględem pérysiɦ. Te partikuły, jako ząstki movy, pod vzględem svéj budovy i ustroju tym sę róƶɳą od zęsci movy, jiz będąc poɳekąd yyrazaⴅi ɳeruɦomeⴅi zili ɳeodiⴅenneⴅi, ɳe podlegają vcale aɳi skłáɳaɳu, aɳi spájaɳu, o któryɦ dotąd była mova. Delą sę one na 4 grona, s któryɦ pérvse obejmuje prisłóvƙi, druge spójɳiki, trece prijimki, zvárte yykrikɳiki.

KarłT/1885, s. 109

Particulae, Partikeln Słówka.

Powiązane terminy