terminów gramatycznych online
cudzoziemszczyzna wpływ (język) obcy, barbaryzm
Język: polski
Geneza: rzecz. od cudzoziemski
- Materiał wyrazowy i wyrażeniowy: Gaert/1927
- Narzekanie p. Skobla i cytaty jego z gazet: Oż/1883
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- O spółgłoskach. O używaniu liter "ks" lub "x" (W. Szwejkowski): Rozp/1830
- Porządek jaki powinien być dzieł naukowych czyli klasycznych: Oż/1883
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Przedmowa: Żoch/1838
- Przestrogi, narzekania i upominania starszych! (słuchaj!): Oż/1883
- Przypisy do rozdziału III: Kop/1778
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Słownik: Tr/1764
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
- Słownik, tom I. część I. (A-F): L/1807–1814
- Wstęp (+ Tabella): SkorM/1816
Cytaty
Cudzoziemczyzna. Cudzoziemszczyzna. ausländische [...] Worte. [...] des mots étrangers. § mierzi się cudzoziemszczyzną [...] w słowach.
Tu nákoniéc naléży Cudzoziemszczyzná to jést użycie obcego słowá zá swojskie, np. Mátká (meter, wyraz Grécki).
CUDZOZIEMCZYZNA, y, ż. cudzoziemskie [...] sposoby mówienia [...]. W mowie cudzoziemczyzna, zwyczaj cudzoziemski, w jednym lub kilku wyrazach, zwyczajowi narodowemu przeciwny. Kpcz. Gr. 2, 23.
My w słowach z każdego obcego Języka przyswojonych czytamy wyraźnie złogi: om, on, em, en; gdzie się te w nich zpotykają nie zamieniając ich na nasze Ą, Ę, przeciwnie zaś w złogach wyrazow czystosłowiańskich, gdzie nasze Ojczyste ą i ę pierwiastkowo znaczą u i an zachowujemy im ton właściwy i rodociwą postać w piśmie, a nigdy ich nie przerabiamy, ani pierszego na om lub on, ani drugiego na em lub en, zkąd wypadłoby niezmierne zamieszanie w Pismowni. Ja przynajmni tak przywykłem tu rożnić Cudzoziemczyznę od Polszczyzny, iż np. we dwoch następujących wysłowinach dostatecznie wykazać mogę Rodakom moim, jak i w tyj mierze narodowość jest godną stałego zachowania.
Albowiem wpłynione z Cudzoziemszczyzny do Sławiańskich języków postacie, jako to: f. q. x. y. w abecadłach Indyjskich nie mają miejsca.
Jeżeli zaś nie możemy rugować x z imion własnych, nie wypada go rugować z imion pospolitych, dla zachowania cechy ich cudzoziemczyzny.
CUDZOZIEMCZYZNA, 418. CUDZOZIEMCZYZNIE, 553.
Tam [w matematyce], jak powiedziałem, ścisłe rozumowanie pierwszą i ostatnią jest zasadą; tu rozumowanie, mechanizm temu temu językowi właściwy, zwyczaj powszechny, naginanie się jednych brzmień do drugich, napływ cudzoziemczyzny, skład ogólnéj budowy stanowią: stąd też, pomimo prawideł stałych i ogólnych na rozumowaniu opartych, natrafiamy na wyjątki, których zasadą inne były okoliczności.
Cudzoziemczyzna, y, lm. y, ż. [...] 2) = (w języku) wyraz, wyrażenie pożyczone z obcego języka.
[…] Prócz tych nie ma wyjątków i być nie powinno w czystym wymáwianiu polskim, nieskażonym cudzoziemczyzną rozziewu […].
Kiedy nadużycie z cudzoziemczyzną skaziło mowę i pisownię polską; około r. 1750 rostropniejsi Polacy zaczęli to ganić i karcić w swych pismach.
Kojałowicz Wojc. [Wojciech] Kd dziejopisarz upomina. "Starodawne to i pospolite złe jest; za granicą nabydź coś cudzoziemczyzny, powrócić z nudą w sercu i wzgardą rzeczy ojczystych; i aby się pokazać więcej umiejącemi nad lud pospolity, zarzucić rodowite domowe słowa, na miejscu jich używać słów cudzoziemskich, albo je z ojczystemi ustawnie mieszać".
Mecherzyński Karol. "Wszystkie wady panujące w życiu społecznem, zbytek, niekarność, cudzoziemczyzna, wtargnęły do piśmiennictwa".
Mecherzyński Adolf "Uczona pedanteria i miłość cudzoziemczyzny zaszczepiają nowe wyrazy, a rugują te, które były w użyciu, lub nawet jim samym, znosząc pierwiastkowe nowe nadają znaczenie, choć to już nie tkwi w naturze języka ale jest skutkiem zapatrzenia się na obczyznę".
Śniadecki J. [Jan] "Nie mało mowę ćmi i szpeci cudzoziemczyzna: to jest, tok i sposób wyrażania myśli, wzięty z obcych języków, a naszemu nie właściwy".
Cudzoziemczyzna dała się we znaki polszczyźnie w wielu księgach i pismach narodowych [...].
Cudzoziemczyzna, y, lm. y a. Cudzoziemszczyzna, X Cudzoziemstwo 2. X naleciałość z języka obcego, barbaryzm. Kopcz.
Przyczynki do unikania cudzoziemszczyzny w zasobie wyrazowym podają Przyjemski, Szukiewicz, Weyberg i redakcja Języka Polskiego w artykułach p. t. O czystość mowy polskiej, (JP. X).
Cudzoziemszczyzna żIV, CMs. -yźnie «wpływy, naleciałości cudzoziemskie»: Byliż ludzie dobrej woli, co począwszy od XV wieku bronili języka, sarkali na jego zaśmiecanie cudzoziemszczyzną? BRÜCK. Walka 134.