imiesłów nieodmienny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Szum/1809
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Desz/1846
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Malecz/1882
• Jes/1886
• Grub/1891
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• ŁośFl/1923
• Łoś III/1927

C. Imiesłowy czynne i bierne odmieniają się, a to przez rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie, a niektóre i przez stopniowanie, np. znany, a, e. — Znany nie może bydź stopniowany, ale np. uczony, uczeńszy. Uwaga. Imiesłowy teraźniejsze i przeszłe są nieodmienne.

Mamy dwa imiesłowy wyrażające wprawdzie czas, ale które żadnéj prócz tego nie mają odmiany; przeto je [imiesłowami] nieodmiennemi czyli osobliwemi zwać będziemy: np. dając, dawszy. Pierwszy na ąc, mają tylko same słowa niedokonane, p. kochając, widząc. Zamyka on w sobie skutek lub sprawę taką, która się w jednym czasie dzieje z drugą zawartą w słowie, któremu zawsze towarzyszy, np. chodząc po pokoju czytam, czytałem, czytać będę. Drugi imiesłów nieodmienny, na szy zakończony, mają same słowa dokonane, np. dawszy, bywszy. Wyraża on podobnież jak tamten skutek lub sprawę jaką; ale się tém różni, że ta dziać się razem nie może z drugą w słowie zawartą, lecz ją zawsze poprzedza, np. zwyciężywszy nieprzyjaciół poległ.

Imiesłowy nieodmienne.

Czasu przeszłego. bywszy tj. wtedy kiedy był, w tym czasie kiedy był.

Zdania przydane zmogą się skracać, do czego szczególniéj posługują imiesłowy odmienne (przymiotniki) i nieodmienne (przysłówki), oraz rzeczowniki słówne i tryby bezokoliczne [...] może się zamienić na imiesłów nieodmienny na ąc lub szy.

[...] Zdania przysłówkowe wyrażające sposób, okréślają, w jaki sposób to się dzieje lub stało, co zdanie główne wyraża [...]. a). Przez przytoczenie spółczesnéj czynności albo okoliczności, towarzyszącéj głównemu działaniu, za pomocą spójnika gdy, po którego wypuszczeniu orzecznik zdania pobocznego na imiesłów nieodmienny się zamienia, np. Wspinaliśmy się na górę, gdyśmy szli raczkiem=idąc raczkiem b). Wyraża się sposób przez porównanie z podobnym stanem, czynem lub zdarzeniem za pomocą spójnika jak, jak gdyby, jakby, np. To mu pomoże, jak umarłemu kadzidło. c). Wyraża się sposób przez skutek albo następstwo wypływające z orzecznika zdania głównego za pomocą spójnika tak — że, za nadto — ażeby, np. Tak się zachowuje, że go ganić nie można.

Imiesłowy nieodmienne czyli osobliwe. Słuchając, usłuchawszy.

Imiesłów dzieli się głównie na odmienny i nieodmienny.

Dalsze szczegóły o imiesłowach odmiennych i niedomiennych będą w Części II-éj ,,Gramatyki".

Принадлежности глаголовъ, служащія къ ихъ измѣненію, сутъ: наклоненіе tryb, время czas, видъ postać, число liczba, лицо osoba, родъ rodzaj, причастіе imiesłów odmienny, дѣепричастіе imiesłów nieodmienny.

[…] W języku pol. mamy naprzód dwa imiesłowy nieodmienne czyli przysłówkowe: imiesłów współczesny na — ąc (od słów niedokonanych) i imiesłów uprzedni (zaprzeszły) na — szy (od słów dokonanych) […].

[…] Imiesłowy w zakresie zdania złożonego służą do skracania zdań określających i okolicznościowych […]. Tu nadmieniamy tylko, że imiesłowy nieodmienne mogą niekiedy tworzyć skróty niezależne, tj. nie zgadzają się w podmiocie ze zdaniem głównym [...].

1. Deklinacja. A. Deklinacja imion. § 3. Od najdawniejszych czasów (w języku praindoeuropejskim a potem w prasłowiańskim) wszystkie imiona t. j. rzeczowniki, przymiotniki i liczebniki oraz imiesłowy odmieniały się jednakowo; dopiero potem, na gruncie prasłowiańskim wytworzyła się nowa odmiana przymiotników, a jeszcze później — na gruncie polskim — odmiana szczególna liczebników. Nadto w języku polskim częściowo deklinacja zanikła: tak np. pewne imiesłowy stały się nieodmiennemi (chodząc, wziąwszy), także niektóre przymiotniki np. rad, zdrów, a wreszcie część rzeczowników nie odmienia się w liczbie poj. mianowicie zapożyczone nijakie na -um np. gimnazjum, liceum i t. d. W staropolszczyźnie często nie odmieniały się imiona własne, zwłaszcza hebrajskie [...]. Nie odmieniamy i dziś niektórych imion obcych np. Cantu, Tokjo.