terminów gramatycznych online
imiesłów nieodmienny
Język: polski
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część III. O przymiotniku. O słowie i imiesłowie: Jak/1823
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Rozdział VIII. O imięsłowie: Szt/1854
- Składnia: Kurh/1852, Łaz/1861
- Słowa: Desz/1846
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Cytaty
C. Imiesłowy czynne i bierne odmieniają się, a to przez rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie, a niektóre i przez stopniowanie, np. znany, a, e. — Znany nie może bydź stopniowany, ale np. uczony, uczeńszy. Uwaga. Imiesłowy teraźniejsze i przeszłe są nieodmienne.
Mamy dwa Imiesłowy wyrażające wprawdzie czas, ale które żadnej prócz tego nie mają odmiany; przeto je nieodmiennemi zwać będziemy: np. czytając, przeczytawszy; słuchając, wysłuchawszy.
Mamy dwa imiesłowy wyrażające wprawdzie czas, ale które żadnéj prócz tego nie mają odmiany; przeto je [imiesłowami] nieodmiennemi czyli osobliwemi zwać będziemy: np. dając, dawszy.
Mamy dwa imiesłowy wyrażające wprawdzie czas, ale które żadnéj prócz tego nie mają odmiany; przeto je [imiesłowami] nieodmiennemi czyli osobliwemi zwać będziemy: np. dając, dawszy. Pierwszy na ąc, mają tylko same słowa niedokonane, p. kochając, widząc. Zamyka on w sobie skutek lub sprawę taką, która się w jednym czasie dzieje z drugą zawartą w słowie, któremu zawsze towarzyszy, np. chodząc po pokoju czytam, czytałem, czytać będę. Drugi imiesłów nieodmienny, na szy zakończony, mają same słowa dokonane, np. dawszy, bywszy. Wyraża on podobnież jak tamten skutek lub sprawę jaką; ale się tém różni, że ta dziać się razem nie może z drugą w słowie zawartą, lecz ją zawsze poprzedza, np. zwyciężywszy nieprzyjaciół poległ.
Imiesłowy nieodmienne.
Czasu przeszłego. bywszy tj. wtedy kiedy był, w tym czasie kiedy był.
Zdania przydane zmogą się skracać, do czego szczególniéj posługują imiesłowy odmienne (przymiotniki) i nieodmienne (przysłówki), oraz rzeczowniki słówne i tryby bezokoliczne [...] może się zamienić na imiesłów nieodmienny na ąc lub szy.
Imięsłowy osobliwe, czyli nieodmienne albo przysłówkowe zowią się te, które we wszystkich względach i stósunkach jedno tylko zachowują zakończenie nie przyjmując żadnéj odmiany: dlatego téż nazywam je imięsłowami przysłówkowemi np. szukając ojciec, szukając matka, szukając dzieci grosza zgubionego nie znaleźli go.
[...] Zdania przysłówkowe wyrażające sposób, okréślają, w jaki sposób to się dzieje lub stało, co zdanie główne wyraża [...]. a). Przez przytoczenie spółczesnéj czynności albo okoliczności, towarzyszącéj głównemu działaniu, za pomocą spójnika gdy, po którego wypuszczeniu orzecznik zdania pobocznego na imiesłów nieodmienny się zamienia, np. Wspinaliśmy się na górę, gdyśmy szli raczkiem=idąc raczkiem b). Wyraża się sposób przez porównanie z podobnym stanem, czynem lub zdarzeniem za pomocą spójnika jak, jak gdyby, jakby, np. To mu pomoże, jak umarłemu kadzidło. c). Wyraża się sposób przez skutek albo następstwo wypływające z orzecznika zdania głównego za pomocą spójnika tak — że, za nadto — ażeby, np. Tak się zachowuje, że go ganić nie można.
Imiesłowy nieodmienne czyli osobliwe. Słuchając, usłuchawszy.
Imiesłów dzieli się głównie na odmienny i nieodmienny.
Dalsze szczegóły o imiesłowach odmiennych i niedomiennych będą w Części II-éj ,,Gramatyki".
Принадлежности глаголовъ, служащія къ ихъ измѣненію, сутъ: наклоненіе tryb, время czas, видъ postać, число liczba, лицо osoba, родъ rodzaj, причастіе imiesłów odmienny, дѣепричастіе imiesłów nieodmienny.
Formy słowa przymiotnikowe nazywamy imiesłowami odmiennymi, formy słowa przysłówkowe — imiesłowami nieodmiennymi.