ogonek

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mal/1700
• Dąb/1759
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Mał/1863
• Malin/1869
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• Kr/1897

Áżeby sie mówiło sa so su, á pisáło c, to w tęn czás Fráncuzi álbo ogónek piszą pod c ták ç, álbo wtrącáją zá nim e [...].

[...] wtenczas Francuzi piszą àlbo ogonek piszą pod c ták (ç) [...].

Zaborowski, który obie teraźniejsze nosowe samogłoski ą i ę pisze przez a z ogonkiem, ale odszczególnia już w téj literze dwa brzmienia, i odróżnia je w pismie przez większy lub mniejszy ogonek (A cum semi-virgula, et A cum virgula integra), pisze, w Modlitwie Pańskiéj, słowo imię przez a z mniejszym ogonkiem.

Samogłoski są czworakie, otwarte, ściśnięte, nosowe, i nierozłączne. 1^e. Otwarte; a, e, i, j, o, u, y: nie mają znamienia, i otwarto się wymawiają: np. Znam ten list, on tu był pisany. 2^e. Ściśnięte; é, ó, ze znamieniem i ściśniętemi wymawiające się ustami: [...] 3^e. Nosowe; ę, ą, mają pod spodem ogonek i przez nos się wymawiają: np. Idę drogą. 4^e. Nierozłączne są Dwójsamogłoski i Trójsamogłoski, a te się miesczą w jednej zgłosce czyli syllabie [...] Dwójsamogłoski; ia, ja, ie, je [...] biy, roy, wuy, stryy. Trójsamogłoski; iay, jay, iey, jey, juy, іаu; np. mien-iaj, mi-jay, wiey, mo-jey, wo-juy, miau-czeć.

Znamiona głoskowe czyli przygłoski. Znamię prawe ('); używa się nad spółgłoskami miękkiemi, i nad é, ó, ściśniętemi. np. Donieś o tém dobrej córce. Przycisk ( ֗ ); mieści się nad z, np. strzeż się pr‐żnowania. Ogonekċ ( ֖ ) kładzie się pod samogłoskami nosowemi ę, ą, np. idę prostą drogą.

Upatruję go w tém, że w owych czasach to trzecie brzmienie nosowe (an) nie tylko w używaniu było, ale nawet zwyklejsze być musiało, aniżeli brzmienie ę i ą. Inaczej bowiem niepodobna rozumieć, skąd by ludziom owego wieku było przyszło do głowy wyrażać wszelkie nosowe samogłoski, nawet ę i ą, właśnie przez a, albo przez an, albo przez a z ogonkiem (ą). [...] [Piotr Statorius, autor pierwszéj gramatyki polskiéj (1568)], rodem Francuz, ale w Polsce żyjący, przyrównywa wręcz polskie brzmienie znakiem ą naówczas oznaczane do francuskiego an, i do brzmienia w pierwszéj zgłosce włoskiego wyrazu angelo.

[…] Zaborowski oznaczá 11 głosów samogłoskowych, pomiędzy któremi rozróżniá już wyraźnie dwie samogłoski nosowe: ę, którą oznaczá przez a s kropką, i ą oznaczoną ogonkiem […].

[…] Język litewski, jakkolwiek w dzisiejszym swojim stánie ulotnił końcówkę biernika m jednakże w górno-litewskim nárzeczu czuje jeszcze rodowód swojich bierników, kończąc je tak w rodzaju męzkim jak i żeńskim na samogłoskę opatrzoną ogonkiem […].

W języku litewskim t. j. w ustném (poza granicami Żmudzi) mówieniu, nie ma dziś żadnych już wprawdzie samogłosek nosowych — ale się jednak piszą (z ogonkami, jak u nas).

Głosek pierwotnych, głównych, w polskiém abecadle mamy 24 (Wyłącza sie z tego dwie cudzoziemskie: Q, X, wszystkie dodatkowe, to jest te, którym dodajemy kropki, kreseczki lub ogonki, oraz złożone, jakiemi są: ch (che),cz (cze)[...].

Jako to; zamiast reńka ręka, mońka mąka. Zamiast domb, zomb, piszemy dąb, ząb. Pierwszą właściwie używamy, zamieniliśmy en na ę, drugą zaś nie właściwie on, om na a, należałoby na o, dodać tylko poniżej tak samo ogonek do tej samogłoski tak ą, ręką bo niesłychać w wymowie a ale przeciwnie wszędzie słychać samogłoska ą.

[Józef Mroziński] "Nic słuszniejszego, jak uwaga Kopczyńskiego, że my własnych liter nie mamy: naszą własnością są znamiona nad literami; kreski, kropki, ogonki przy ą, ę, i t. d. alfabet zaś łaciński jest wspólną własnością większej połowy europejskich narodów ".

Takoż do r przyciskowy znak dobiera się dla wyrazów złączonych i przyciskowych np. z ogonkiem czyli przecinkiem u spodu ʒ znajdziecie w pismach utarte i używane takowe do wyboru w pisaniu złączajcie rʒ.

Tak np. pytania: jak oznaczyć w polszczyźnie samogłoski nosowe (przez e, a z ogonkiem u dołu, to jest przez ę, ą), lub miękkość spółgłoski (kreską nad literą: ś, ć, ń i t. d.), należą do zakresu grafiki.