Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

kończenie (się) zakończenie

Hasło w cytatach: konczenie, kończenie, kończenie się
Język: polski
Dział: Morfologia (współcześnie)
  • Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
  • Etymologia: SzyPocz/1770
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O imieniu: Lub/1778, Nał/1774
  • O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
  • O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
  • O ułożeniu części mowy: Lub/1778
  • Zdanie trzecie: Klecz/1767

Cytaty

Wszystkie te kończące się ná wokały, à, è, u, Akcentem náznáczone nie odmieniają się w wielkiej liczbie w swym kończeniu, jáko La Verità Prawdá, Le Verità [...].

Nazwiska także osob i rzeczy rożnych wydają dawną Słowiańszczyznę. Sławna Krolowa Skitow Tomyris, ktora Cyrusa z wojskiem jego zgubiła nazwana od okrzykow ludu, i Żołnierzy, To! myr!. [...] Świadczą dawną Słowiańszczyznę w przezwiskach. Albowiem, kończenie się samo niektorych na Ryk inszych na Mund, z nazwiskami dawnych Domow, i Osob, w Litwie i Żmudzi zgadzające się wydaje, że były Słowiańskie nazwiska.

Kończenie zaś na Ryk także dawne Gotskie jest, czyli Słowiańskie, co znaczy Pana (ktore słowo weszło w Włoski język, gdy tam Gotowie panowali, Ricco bowiem znaczy bogatego albo Pana ).

O Deklinacyach Imion Substantywow. Wszystkie Imiona Substantiva w Polskim języku ściągają się do pięciu Deklinacyi, według pięciorakiego onych w Rodzącym Spadku kończenia, to jest na a, i, o, u, y.

Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].

Nomen simplex — istne, nieskładane (s. 24), compositum — składane, złożone, terminatio — (s)kończenie, comparatio — porównanie: gradus positivus — stopień ani podwyższający, ani poniżający, comparativus — trochę podwyższający, poniżający, superlativus — nad wszystko podwyższający, poniżający.

Polski Język ma swoje osobiste i rożne kończenia się, do wyrażenia [...] rożnych i osobistych Należącości, jako to, świat, światu, światem [...].

[...] do następującej samobrzmiącej przypisują się te zgodnobrzmiące, które z nią sprzegają się [...] Co można rozeznać początkiem, złożeniem, kończeniem rzeczeń, i powtorzeniem liter [...]3.) Kończeniem, kiedy w pochodzącym rzeczeniu przyrosłych zgodnobrzmiących liter nie ma w pierwiastkowym (primitivum) te się odnoszą do następujących samobrzmiących, na przykład: По-твор-ство, potwarstwo, ноч-ный, nocny.

[Сїе можно различить началомъ, сложенїемъ, окончанїемъ реченїй и усугубленїемъ буквъ.[...] 2) Сложенїемъ, что предлоги по складамъ всегда отдѣляются отъ частей сло́ва, съ которыми они сложены; хотя бы вышеписанному пра́вилу противно было, напр. воз-ношу, а не во-зношу; не смотря на то, что отъ зн, знаю, зной начинаются. Łomonosow, 1757, § 102.]

W kończeniach małej liczby, pierwszej osoby, słowa z poprzedzającą zgodnobrzmiącą mają zawsze У; a Ю. przyjmują tylko zgodnobrzmiące Л. Н. Р. молю modlę.

Owszem własność Rossyjskiego języka unika tęskliwej litery И. gdy ta z kończenia słow sposobu nieskończonego (ex terminatione verborum modi infinitivi) i z drugiej osoby małej liczby dawno wytrącona, i zamiast писати, pisać [...] zażywają, писать.

Na Е. kończenie mające, są rodzaju trzeciego: Сердце, serce.

Na ОКЪ. mające kończenie przemieniają się na ЧЕ; крѣпокъ mocny, крѣпче mocniej.

Kiedy zaś osoby kończeniami nie różnią się: nie trzeba onych zaimków zamilczać: oprócz gdzie z poprzedzającego sensu osobę poznać można po nieprzerwanym i bliskim sensie. Я предлагалъ вамъ свое мнѣніе, для того что желалъ вашего исправленія, искалъ благополучія, усердствовалъ о вашей чести.

Imiona Francuzkie nie odmieniają swego kończenia w różnych przypadkach, lecz tylko się same Artykuły przypadkują.

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Adverbium simplex — proste, compositum — złączone; terminatio — (s-, s. 39) kończenie, terminacyja, comparatio — przyrównanie: gradus positivus — stopień pierwszy, comparativus — przyrównający, superlativus — przewyższający, incomparabilis — nieporównany, tempus (im)perfectum — czas (nie)doskonały przeszły.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .

Nomen substantivum proprium — imię ist(ot)ne [...], verbum simplex — słowo proste, compositum — złożone; terminatio — kończenie, comparatio — porównanie: gradus positivus — stopień pokładny, comparativus — porównywalny, superlativus — przewyższalny, tempus (im)perfectum — czas przeszły (nie)doskonały, praeteritum unicum — jednokrotny, verbum frequentativum — uczęszczalne (s. 80).