Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

oratio
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: ōrātio
Język: łaciński
Dział: Teoria języka, Stylistyka (współcześnie)

Cytaty

Park/1440 (ok.), s. 4 [59]

Unde licet talis defectus interpretacionis non contingat principaliter propter impericiam interpretancium, advertendum tamen est, quod ipse quandoque accidit ex necessitate diversarum proposicionum seu oracionum diversorum ideomatum diversis vocibus ac vocum ordinacionibus eundem conceptum mentis exprimencium, prout unumquodque consuevit iuxta modum suum. Constat enim certi ideomatis aliquam oracionem esse veram in voce secundum consuetudinem proprie lingue, que si ad aliam interpretabitur, mox, ut verba exigunt, falsificabitur.

[Trzeba jeszcze zwrócić uwagę, że wspomniane zniekształcenia w przekładach mogą pochodzić nie tylko z nieudolności tłumaczy. Niekiedy wynikają one z konieczności narzuconej przez rozmaitość zdań czy zwrotów w różnych językach, wyrażających jedną i tę samą myśl za pomocą różnych form i różnych ich układów, zgodnie ze zwykłymi właściwościami każdego języka. Wiadomo bowiem, że jakieś zdanie czy wyrażenie w jednym języku może brzmieć prawdziwie, stosownie do zwyczaju tego właśnie języka, a stanie się od razu fałszywe, jeśli się je przełoży słowo po słowie (Kucała 1985, s. 85)]
Zab/1514–1515/1518, s. [5]/56

Verbi gratia, si quis scribere velit polonicum huius latine dictionis manu, hac in oratione posite manu percussit, sic scribat rȧką, sic mȧką id est pena.

[Na przykład, gdyby ktoś chciał polski odpowiednik łacińskiego wyrazu manu, użytego w zdaniu manu percussit, niech tak napisze rȧką, tak mȧką, tj. pena.]
Mym/1541, s. 9v

Oratio Rede Mowá.

ArtNom/1591, s. [67b]

Oratio, Sermo Rede Mowá.

Don/1595, s. [70]

Przełożenie co jest? Część mowy ktora przełożona inszym częściam w mowie známionowánie ich ábo wypełnia/ábo przemienia/ ábo umniejsza.

PRaepositio quid est? Pars orationis quae praeposita aliis partibus in oratione significationem earum aut complet, aut mutat, aut minuit.

Don/1595, s. [70]

Przełożenie co jest? Część mowy ktora przełożona inszym częściam w mowie známionowánie ich ábo wypełnia/ábo przemienia/ ábo umniejsza.

PRaepositio quid est? Pars orationis quae praeposita aliis partibus in oratione significationem earum aut complet, aut mutat, aut minuit.

Kn/1621, s. 437

Mowá, Sermo m. Cic. producere sermonem: in sermone iniicere. ὁ λόγος [ho lógos], ἡ Φάσις, [φάσ]εως [hē phásis, pháseōs], ἡ λέξις, [λέξ]εως [hē léxis, léxeōs]. τὸ λάλημα [tò lálēma], ἡ λαλία [sic!, powinno być: λαλιά] [hē laliá]. Lŏcūtio Cic. risus, locutio, reticentia. [...] Oratio Ciceroni est omnis locutio [...].

Mowá łácińska, Polska, etc. v. Język 2.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 537

Ōrātio. Mowá 1. Rzecz 2. Kazánie. Pacierz.

Don/1649, s. [54]

Praepositio quid est? Pars orationis quae praeposita aliis partibus in oratione significationem earum aut complet, aut mutat, aut minuit.

Przełożenie co jest? Część mowy ktora przełożona inszym częściam w mowie známionowánie ich ábo wypełnia/ábo przemienia/ ábo umniejsza.

Woy/1690, s. 46

Nomina ex numeralibus ordinalibus composita comitatum significantia, cuiusmodi sunt sámowtor, sámotrzeć, sámoczwárt, sámopiąt, sámoszost ultra sextum numerum extensa, insuavem praebent sonum in oratione.

Powiązane terminy