Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

pars orationis
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: pars, pars oracionis, partes orationes, partes orationis
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Bart/1544 , t. I, s. 124 (123-124)

CZĘŚĆ [...] - 2) gram.: 'część mowy' część mowy pars oracionis R y5v (md) [...] Części mowy, działy, rozdziały partes oracionis RN (k. tyt.).

DonCul/1560, s. [15] Definicja

Partes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, praepositio, Interiect[i]o. Quare dicuntur partes orationis? Quia sunt uoces indicantes mentis conceptum, id est cogitationem.

Stat/1568, s. [22]

In tradenda prima parte orationis nos a genere incipiemus.

Mora/1592, s. [4] A2v [8], [5] A3r [9] Definicja

Circa quid versatur Etymologia? Circa partes orationis, hoc est, circa dictionum species. Części mowy łácińskiej zowiemy, pod ktorymi się wszytki dictiones to jest, słowká zámykáją. Quot sunt partes Orationis? Octo. 1. Nomen, 2. Pronomen, 3. Verbum, 4. Participium, 5. Adverbium, 6. Praepositio, 7. Coniunctio, 8. Interiectio.

Don/1595, s. [3]

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie. Partes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.

Don/1595, s. [3]

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie. Partes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 626

Prōnōmen, apud Grammaticos pars orationis, quae loco Nominis ponitur, licet quod illud sit, non exprimat. Caris Priscian. ἡ ἀντωνυμία [hē antōnymía]. Provocabulum.Varr.

Men/1649, s. 8

Partes, quibus linguae Polonicae corpus conflatum est, habentur octo, ut in Latinis.

Men/1649, s. 119

Observa demum circa dispositionem partium orationis seu constructionem, eam liberam esse apud Polonos ut et apud Latinos.

Don/1649, s. [5] Definicja

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium: Participium, Conjunctio, Praepositio, Interiectio.

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię/ Namiestnik/ Słowo/ Przysłowie: Uczestnik/ Złącz[á]nie / Przekłádánie / Wdánie.

Don/1649, s. [115]

Quare dicuntur partes orationis? Quia sunt voces indicantes mentis conceptum, id est, cogitationem.

[Dlaczego są nazywane częściami mowy? Ponieważ są słowami oznaczającymi koncept umysłu, tj. myśl.]
Woy/1690, s. 5 Definicja

Expositis, quae ad literarum affectiones pertinere videbantur, ad dictiones ipsas seu partes Orationis progredimur. Sunt autem ut apud Latinos, ita apud Polonos, octo: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Praepositio, , Adverbium, Interiectio, Coniunctio.

Woy/1690, s. 115

Paucissimis [...] praeceptis partes orationisPolonicae iam explicavimus; reliquum est, ut in hac tertia Grammaticae nostrae parte ostendamus, qua ratione hae invicem iungi debeant, ut orationem puram legitimamque constituant.

Cell/1725, s. 2 Definicja

Słowá, łácińskiego Języká (Partes Orationis) są Ośmiorákiego rodzáju: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Coniunctio, Interiectio.

Cell/1725, s. 98

PARTICULAE INFLEXIBILES. Cztery Partes Orationis, áni się deklinują, ani koniugują: mianowicie. Adverbium, Praepositio, Coniunctio, i Interiectio.

Lub/1778, s. 148

CZĘŚĆ IV. o Posiłkowych, albo służebnych częściach mowy (de Auxiliaribus seu servilibus partibus orationis).

Mon/1780, s. 155

Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.

Don/1795, s. [6] Definicja

Partes orationis quot sunt? części mowy wiele jest? octo ośm; quae? ktore Nomen, imię, pronomen, nazwisko, verbum, słowo, Participium, uczestnik, adverbium, przysłowie, conjunctio, złączenie, praepositio, przekładanie, interjectio, wdanie.

Malin/1869, s. 523

[…] Starzy gramatycy łacińscy zaliczają jimiesłowy (participia) do tak zwanych części mowy (partes orationis), co, z dzisiejszego stanowiska umiejętności językowéj rzecz biorąc, nie zgadza się s prawdą […].

Malin/1869, s. 637 Definicja

Gatunƙi vyrazóv, o któryɦ dotąd była mova y poᵽɍeđająciɦ rozđáłaɦ, z vyjątkem prirostkóv, nazvali łacinɳici zęscaⴅi movy (partes orationis); te zas, v któryɦ sę teráz rozpatryvac bęđem, nazvali ząstezkaⴅi (particulae), ɦcąc taką názvą oznazic jiɦ podrędne stanoɣisko vzględem pérysiɦ. Te partikuły, jako ząstki movy, pod vzględem svéj budovy i ustroju tym sę róƶɳą od zęsci movy, jiz będąc poɳekąd yyrazaⴅi ɳeruɦomeⴅi zili ɳeodiⴅenneⴅi, ɳe podlegają vcale aɳi skłáɳaɳu, aɳi spájaɳu, o któryɦ dotąd była mova. Delą sę one na 4 grona, s któryɦ pérvse obejmuje prisłóvƙi, druge spójɳiki, trece prijimki, zvárte yykrikɳiki.

Powiązane terminy