Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

deklinacja piąta
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: 5 deklinacja, dekl. V, deklinacja V, deklinacya piąta, deklinacya V, deklinacya V., piąta deklinacja, piąta deklinacya, piąta deklinacyja
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Mora/1592, s. 100 G2v [104] Definicja

Quinta Declinatio quot habet terminationes? Unam, videlicet ES, Ut Species. Quis est Character Quintae declinationis? [Po czym mam poznáć, gdy imię jest piątej Deklinacjej?] Cum Genitivus et Dativus eius, iuxta EI, divisas syllabas desinunt.

[Piąta deklinacja ile ma zakończeń? Jedno, to jest "-es", jak "species" ('rodzaj, gatunek'). Jaki jest charakter piątej deklinacji? [...] Gdy jego (danego słowa) dopełniacz i celownik kończą się na "-ei" w oddzielnych sylabach.]
SzyGram/1767 , s. 141

P. Ktore imiona są piątej Deklinacyi? O. Te, co mają Rodzący spadek na y Greckie.

Fook/1768, s. 20 (19-20) Definicja

De la Cinquième Déclinaison. La Cinquième Déclinaison a la terminaison de son gen. singulier en ei.

[...]

O Deklinacji Piątej. Piątej Deklinacji casus Genitivus singularis kończy się na ei.

SzyPocz/1770, s. 42 Definicja

DEKLINACYA V. Pod piątą Deklinacyą liczą się Imiona, ktorych Rodzący spadek kończy się na y Greckie. A takie są wszystkie i same rodzaju niewieściego zakończone literą a [...] opończa, opończy; rada, rady, etc.

SzyPocz/1770, s. 43

Przykład piątej Deklinacyi Imion kończących się na ba, ca, da.

Kop/1778, t. I, s. 92

Pewna, tknięta, taka, zmarszczona, grubsza są Deklinacji V.

Gott/1787, s. 43

Deklinacya V.

Mał/1863, s. 57 Definicja

§.121. Do deklinacyi piątéj należą rzeczowniki nijakie, zakończone na ę, np. cielę, źrebię, imię, ciemię.

Malin/1869, s. 282 (281-282)

[…] A że podług niezbędnych práw analogiji, temáta pochodne, t. j. urobione za pomocą przydanych pogłosów do piérwiástku urábiają się i urábiać muszą według normy temátów piérwotnych, przeto w polskim skłánianiu rzeczowników nie ma ani jednego temátu, tak piérwotnego, jak i pochodnego kończącego się na samogłoskę, czyli: w skłánianiu polskich i starosłowiańskich rzeczowników każdy temát kończyć się koniecznie musi na jakąkolwiek spółgłoskę, a nigdy na samogłoskę, nie jak np. w łacinie w 4 i 5 deklinacyji [...].

Mał/1879, t. I, s. 167

D deklinacyi V. na koniec należą rzeczowniki nijakie, zakończone w I prz. na ę; np. cielę, źrebię i imię, ciemię.

ŁośFl/1923, s. 252

§ 12. Deklinacja V, nijakie w M. l. poj. na -ę [...].

ŁośFl/1923, s. 255

§ 25. W dekl. V już w najdawniejszych zabytkach wyłącznie końcówka -a [...].

ŁośFl/1923, s. 256

W deklinacji V wyłącznie formy na -u: w imieniu Fl. 19.

Łoś II/1925, s. 96

W języku polskim jednak deklinacja na -i- zachowała się tylko w zakresie rzeczowników żeńskich, mianowicie dawne tematy na -i- tworzą deklinację V a dawne tematy na -ja- lub -ī- należą do deklinacji IV.

Łoś III/1927, s. 10

§ 15. Podział na deklinacje jest więc w pewnych granicach dowolny, ponieważ opiera się nie na zupełnej tożsamości formacyj, należących do jednej deklinacji, lecz na ich zgodności w pewnym tylko stopniu [...]. Kierujemy się przy podziale na deklinacje zasadą praktyczną, z którą najlepiej się godzi podział na 5 deklinacyj: I męską, II, III nijakie i IV, V żeńskie.

Łoś III/1927, s. 11 Definicja

W gramatyce stsł. odróżniamy deklinacje: I. tematów męskich i nijakich na -o; II tematów na -a; III tematów na -i; IV tematów na -u; V tematów spółgłoskowych i na -u [...].

Łoś III/1927, s. 117 (117-118) Definicja

Deklinacja V.

§ 255. Do tej deklinacji należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego, utworzone od (dawnych tematów na -i, a kończące się w N. sg. na spółgłoskę miękką lub stwardniałą, np. kość, noc, twarz, straż, mysz, jako też stp. formy liczebników, kończących się na takąż spółgłoskę, np. pięć, ośm; tu również należą stp. formy żeńskie liczebnika trzy, oraz formy: oczy, uszy.

Powiązane terminy