spółgłoska sycząca

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• Kurh/1852
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• Grub/1891
• Gaert/1927

Nadto głoski dzielą się na głosowe, tj. pewne brzmienie wydające, np. b, w, i na syczące, np. s, ż, cz, itd.; przydechowe ch, h.

O głoskach gardłowych. 1. Głoski syczące gardłowe sz, ż, cz, dż nie mają żadnego syczącego miękkiego brzmienia. Dodawszy do nich dwie syczące odbite c, dzc, mamy sześć spółgłosek syczących, które się miękczyć nie mogą. 2. Głoski gardłowe g, k, lubo zawsze tylko na samogłoskę cieńszą i spływają, i przed samogłoską e bezpośrednio stanąć nie mogą, lecz się po nich kładzie cieńsza samogłoska i; jednakże są twardemi równie jak przydechowe ch, i h, lubo te już na grubszą y, już na cieńszą samogłoskę i spływają [...].

SPÓŁGŁOSKI syczące, 409.

Niemiłe brzmienie w mowie polskiéj tworzy się, gdy staną obok siebie wyrazy [...] Złożone z wielu spółgłosek, mianowicie syczących, i nieporozdzielanych samogłoskami.

Mianowicie pisze się y po tak nazwanych spółgłoskach syczących (шипящiя) cz (ч), ż (ж), sz (ш), sz-cz (щ), po których w rossyjskim języku pisze się i cienkie (и, i) np. czytać, читать; żyć, жить; szyć, шить, szczypce щипцы.

[…] Syczne s, z, miękną zawsze na przyciskowe przed sycznemi przyciskowemi cz dż, a na cienkie przed cienkiemi ć, dź […].

Między niememi a płynnemi zajmują miejsce, pod tym względem pośrednie, spółgłoski syczące (sibilantes).

[…] Tak samo spółgłoski płynne ł n, tylko jak już powiedziáno, brzmieniá powiéwne spółgłosek syczących s, z przeniká powietrze s płuc płynące i jest tu spráwcą syczeniá, gdy tym czasem powietrze brzmieniom płynnym ł, n tylko towarzyszy […].

[...] Po tych przemianiach ostatniéj spółgłoski piérwotnika w syczące zębowe z, s, odrzucá się násuwne s s pogłosu sk, wszędzie zaś gdziejindziéj pozostaje cały pogłos sk, przed którym płynne ł, n miękczą się w l, ɳ, wszelkie zaś jinne spółgłoski nie przemieniające się w skutek zmiękczeniá w spółgłoskę syczącą pozostáwiá się bez zmiękczeniá, a w szczególności spółgłoski wargowe b, p , v, m.

§. 71. Spółgłoski SYCZĄCE c i dz, położone przed miękkimi samogłoskami, przechodzą po największéj części w cz, ż. Mianowicie dzieje się tak zawsze w tych razach gdzie c i dz albo są substytutami gardłowych albo też brzmieniami samorodnymi; przeciwnie nie ma ta zasada prawie nigdy zastósowania w syllabach, w których c i dz są wyręczycielkami zębowych (t, d).

Konieczną jest rzeczą spółgłoski nasze ulegające przyciskowi cieńszemu lub grubszemu jako te: c, z, s, znamieniem u góry a nie obok stawić wielką z jak dotąd pisano mylnie, kiedy obok syczącej s postawiona, ona niema własności syczenia a tylko jako znak stwardzenia przydano; a zatem jako znak ma miejsce u góry.

Po podniebiennych: cz, sz, ż, dż, toż po rz, jako i po [spółgłoskach] syczących c, dz, brzmi nasze miękkie i jakby y, i dlatego je też zawsze w tych razach zastępujemy w piśmie przez y.

Поднебныя мягкія: dż, dz, ż, c, cz, sz, называются еще шипящими, syczącemi.

Syczące, p. spółgłoski.