część składowa wyrazu

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Sier/1838
• Desz/1846
• Such/1849
• Trz/1865
• Jes/1886
• Kr/1917
• Nitsch/1923

Trzeba pisać rozłącznie: nie zdołam, nie mogę, nie chcę, bo tu nie oznacza przeczenie, ani się może uważać za część składową połączoną nierozdzielnie z wyrazami mogę, chcę, ale tylko przy nich się kładzie, i jest osobnym wyrazem przeczącym.

Również ze względów etymologicznych składu lub pochodzenia tak się powinny rozdzielać wyrazy: prze-znaczyć, prze-rwa, u-czczony, u-rwać, u-rznąć, ze-lżyć (komu lub kogo), roz-ciąć, roz-dziérać, po-zdziérać; bo w wyrazach przeznaczyć, przerwa, częścią składową jest prze, nie zaś przez, przer; toż uczczony, urwać, urznąć, pochodzą od czcić, rwać, rznąć; zelżyć, użyte jest zamiast zlżyć, gdzie, przez przydane e po z dla łatwiejszego wymówienia, piérwsza tylko część składowa z zamieniła się na ze, a druga została niezmienioną.

Dawniéj ten wyraz był w postaci białagłowa i odmieniano go w obu częściach: białągłowę, białéjgłowie i t. d. Ale ponieważ w liczbie mnogiéj takie wyrazy rzadko się odmieniać mogą w obu częściach składowych, [...] przeto słusznie tylko w drugiéj części odmieniać się powinny.

Dwadzieścia w przypadkach odmiennych nadaje także i piérwszéj składowéj części końcówkę -u.

[Zygmunt Sawczyński] W ostatnim przykładzie mamy nawet dwie formy trybu rozk. pełną i skróconą weźmij i weź. Rozebrawszą ostatnią na części składowe, pokaże się, że się składa z przyimka wz czyli rozszerzonego wez i cząstki samogłoski i rozpoczynającej pierwiastek im; cząstki, którą my oznaczamy kréską ('), a język starosławiański znakiem miękkim czyli tak zwanym jer.

W następującym przykładzie unaocznią nam się najlepiej składowe części wyrazu.

Rzeczownik złożony z przymiotnika stojącego w I-szym przypadku i z rzeczownika, odmienia się w obu częściach składowych wedle właściwych im prawideł; np. I i IV przyp. Krasnystaw (miasto w Lubelskiem), ma: II p. Krasnego|stawu, III p. Krasnemu|stawowi, V p. Krasny|stawie! VI p. Krasnym|stawem, VII p. w Krasnym|stawie.

W ten sposób w każdym wyrazie można odszukać pewne części składowe, połączone celowo w całość, z których każda ma swoje znaczenie. Temi częściami składowemi wyrazu są: pierwiastek, przedrostek, przyrostek i końcówka.

Części składowe wyrazu. § 168. Pomimo tych zmian fonetycznych i analogicznych, którym wyrazy ulegały, możemy odszukać zawsze części składowe (znaczeniowe, morfologiczne) każdego wyrazu.

Przyimki złożone są te, których częściami składowemi są dwa lub trzy przyimki, albo też przyimek łącznie z innym wyrazem.

[...] więcej nazw niż części składowych, co się jednak tłumaczy tem, że dzierżak i bijak wcale nie wszędzie jednakowo są połączone, że mamy tu przynajmniej trzy typy.