sufiks

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mał/1879
• Jes/1886
• Uchw.AU/1891
• SW/1900-1927
• BdC/1915
• Łoś/1918
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Łoś II/1925
• Gaert/1927
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969

Chciejmy tu raz jeszcze zwrócić uwagę na imiona owe nijakie ukrycie, kochanie, włósie, przedmurze itd. Są to substantiva verbalia, abstracta, collectiva, słowem rzeczowniki ogólnego znaczenia, których słoworód językoznawstwo dzisiejsze tłómaczy w ten sposób, że ma to być zrost imiesłowu biernego (ukryty, kochany) albo tematu rzeczownika pierwotniejszego, pozbawionego swojej końcówki (np. włos, mur) ze „suffixem" ije, nadającym rzeczownikowi takiemu to ogólne (zbiorowe, oderwane itd.) znaczenie. Skąd się jednakże bierze ten rzekomy suffix?

To bowiem powstało z prędie, prędze, z przybraném je jako zaimkowym suffixem deklinacyi złożonéj.

Rzeczowniki: rachunek, rysunek, szacunek, opiekun itp. piszemy przez u, bo one pochodzą od piérwiastków, przybierających w czasie teraźniejszym i w czasach pochodnych, przyrostek (sufiks) u, np: rys-u-ję, rach-u-je, szac-u-ję.

Przez u piszą się wyrazy: [...] wszystkie z sufixem - un: piastun, opiekun ... [...].

Przed sufixami: — ski, — sko, — skość, — stwo, i — ki — ko, po tematach: ma ż — , z — , g — , pisze się s: Boski (Boż + ski), męski (męż + ski), kaliski, praski, brzeski, francuski, bóstwo, męskość; bliski , wąski . . . z wyjątkiem rzeczowników żeńskich z sufixem — ka, w których pierwiastkowe z pisze się przez z: wiązka, wiązek; Francuzka, Francuzek.

Ujednostajnienie form w zakresie morfem «słowotwórczych» (sufiksów), t.j. morfem, łączących się z morfemami semazjologicznie centralnemi poza sferą związku wzajemnego syntagm czyli wyrazów na gruncie syntaktycznym. Dawne [ṕęk-r-] > [ṕęk-n-] (piękny, piękna...) pod wpływem przedewszystkim takich, jak [ład-n-], [ślič-n-]..., a następnie wszystkich wogóle przymiotników z morfemą [-n-].

Poza tem będziemy pisali inne takie pochodne imiona w ten sposób, że do tematu, pisanego na sposób cudzoziemski, będziemy dodawali przyrostki (sufiksy) według pisowni polskiej np. nietzscheanizm, saint-simonizm, waiter-scotyzm, kreutzerowski i t. d.

Słowa z tematem samogłoskowym mają na południowym Śląsku sufiks -ty [...].

Rozpatrzenie tych postaci w st. języku wykazuje jednak jeden ważny moment. A mianowicie nie ulega wątpliwości, że w stp. języku imperatywy czasowników, mających pierwotnie przycisk na zgłosce rdzennej (stary acutus), wykazują brak czyli zniknięcie końcówki, zaś imperatywy czasowników, akcentowanych na sufiksie, mają końcówkę. Weźmy czasowniki IV klasy.

Prasł. Slověne, ale postać sufiksu -janinъ wcześnie usamodzielniona.

Suf. -awa: stp. dzirżawa, późniejsze: słunawa — salsugo Min., chmurawa — 'zasupienie powietrza', pępawa — 'przerwipęp' (roślina) M., buława Cn. [...].

Dziś te rzeczowniki z dawnym suf. -ije mają G. pl. dwojaki: na spółgłoskę, lub na -i. W Gramatyce Steina i Zawilińskiego, wyd. I z r. 1907 str. 160 powiedziano, iż w ogólności rzeczowniki te mają końcówkę -i, a tylko rzeczowniki słowne na -nie, -cie, o ile tworzą liczbę mnogą, mają w dopełniaczu czystą osnowę: wołań, dociekań, starć, zaklęć.

Sufiks, p. wyrazy I B.