terminów gramatycznych online
subiectum
Język: łaciński
- Część trzecia prawideł gramatycznych, szykownia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Mownia: Morz/1857
- O Słowie: Malin/1869
- O syntaxie: Mal/1700
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- Objaśnienie terminologii: Morz/1857
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Składnia: Mał/1863, Kurh/1852, Mał/1879
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Kn/1644 (I wyd. 1626)
Cytaty
Subiectum, apud Dialecticos prior vox seu pars orationis, seu Enuntiationis de qua posterior praedicatur. τὸ ὑποκείμενον [tò hypokeímenon]. Aristot. ut Virtus est laudabilis.
Kiédy sie zbiéga dwoje álbo więcéj imión istotnych po słowie istotnym trzeciéj osoby, álbo téż Infinitiw miásto imięnia: w tęn czás Fráncuzi przed Subiectum kłádą záimek ce [...] á przed Praedicatum kłádą que; Infinitiw záś obrácáją w Gérondif drugi. náp. Nie jest to szczęśliwość mieć siłá, ále umieć záżyć dárów Bożych. Ce n'est pas un bonheur, que de posséder beaucoup de biens, mais c'est le bonheur que de sçavoir se servir des dons de Dieu.
Kiedy záś i Subiectum i Praedicatum jest z sámych imión, to óni kłádą ná miejscu Predikátá nászé Subiektum: náp. Ciérpliwość jest wielka cnotá. C'est une grande vertu que la patience.
Z ilu części każda się choćby najmniejsza myśl składa? i jak się te części nazywają?
B. Części myśli nazywają się: 1.Głównik (Subjectum), wyraz najgłówniejszy w myśli będący; znajdujemy go na pytanie: Kto? np. Bóg.
2.Opowiednik (Praedicatum), jest to wyraz opowiadający czynność Głównika; znajdujemy go na pytanie: Co czyni? np. stworzył [...].
Głównik, Subjectum.
Droga, którą się idzie, tudzież rzecz (subjectum) na której się droga odprawia w tym się kładą przypadku, np. patha jati, drogą idzie, it per viam; [...] wadzinna dhawati, currit in equo, koniem jedzie.
Trzy części zdania przedmiot, jego własność i łącznik zowią się po łacinie subjectum, attributum i copula; a zaś odpowiednik nazywa się praedicatum. Nie należy przeto wyrazów attributum i praedicatum brać za jedno, licząc takie trzy części zdania subjectum, praedicatum i copula; bo praedicatum (odpowiednik, objawnik, albo jako inni zowią orzeczenie, po rossyjsku сказуемое) jest częścią złożoną, zawierającą w sobie własność upatrywaną w przedmiocie (attributum, качество) i łącznik (copula, связка)
Otóż wedle téj szkoły są niezbędnemi do całości zdania: Subjectum (na wyrazy polskie nie ma zgody) attributum i copula, a więc najmniéj trzy wyrazy, — które przecież godzi się w imaginacji tworzyć dla załatania braku rzeczywistego, — czyli inném słowem godzi się urojeniem fałszować mowę. W zdaniu np. człowiek jest śmiertelny, wyraz człowiek jest subiektem (podmiotem), wyraz śmiertelny attrybutem (przymiotem), a wyraz jest, znaczy kopulę inaczej łącznik.
Sprawotwórca .... Podmiot w zdaniu, (subjectum).
Rzecz czyli osobę, o której się mówi, nazywamy w zdaniu Podmiotem (subjectum); to drugie zaś, co się o niej powiada (orzeka), zowiemy Orzeczeniem (praedicatum).
Wyraz podmiot — jest to dosłowne tłómaczenie łacińskiego subjectum, subjectum zaś jest znowu tłómaczeniem greckiego τὸ ὑποκείμενον. Nazwa ta wzięta została do gramatyki z tak zwanéj logiki formalnéj, i z jéj też tylko punktu widzenia może być wyjaśniona.
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...].
Rozpatrzywszy się w budowie i ustroju temátów słowa polskiego w poprzedzających paragrafach, przystępujemy teráz do jego spájaniá. Każdá forma jednolitá, urobioná od tematu słównego, albo wyráżá w temácie orzeczenie (praedicatum), w końcówce podmiot (subjectum), albo jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem słównym, którego końcówki niczym jinnym nie są, jak tylko pogłosami. Ponieważ podmiotem zdaniá może być osoba, którá mówi, lub osoba, do któréj się mówi, albo o któréj jest mowa, przeto te końcówki, jak i formy niemi urobione nazywać będziemy osobowemi, które się oznaczają tak w semickiéj jak i w jafeckiéj rodzinie językowéj, a następnie i w mowie słowiańskiéj szczątkami zajimków osobistych, jakkolwiek niekiedy skażonemi [...].
Wyraz podmiot — jest to dosłowne tylko tłómaczenie łacińskiego subjectum; subjectum zaś jest znowu przekładem greckiego τὸ ὑποκείμενον [hypokeímenon]. Nazwa ta wzięta została do gramatyki z tak zwanéj logiki formalnéj.
Rzecz czyli osobę, o któréj się mówi, nazywamy w zdaniu Podmiotem (subjectum); to drugie zaś, co się o niéj powiada (orzeka), zowiemy Orzeczeniem (praedicatum).
★Zdanie: ★oznajmujące, ★wykrzyknikowe, ★pytające. I. Części zdania: A. ★Podmiot (subiectum): a) ★nierozwinięty, np. koń (biegnie). b) ★rozwinięty, = podmiot ★zasadniczy, np. koń + ★określenie, np. młody.