Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

casus rectus
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: casi recti, casus recti, rectus, rectus casus
Język: łaciński
Dział: Fleksja, Składnia (współcześnie)

Cytaty

DonCul/1560, s. [24] Definicja

Quomodo dividuntur casus? In rectos et obliquos. Quot sunt recti? Duo. Nominativus et Vocativus. Quia à fronte uerborum construuntur. Quot sunt obliqui? Quatuor. Genitivus, Dativus, Accusativus et Ablativus. Quia à tergo uerborum construuntur.

[Jak dzielą się przypadki? Na niezależne i zależne. Ile jest zależnych? Dwa. Mianownik i wołacz. Ponieważ tworzone są z przodu czasowników. Ile jest zależnych? Cztery. Dopełniacz, celownik, biernik i ablatyw. Ponieważ tworzone są z tyłu czasowników.]
Mora/1592, s. 70 E3v [74] Definicja

Quot sunt [Casus] Recti? Duo, Nominativus et Vocativus, [quando Scili, Nominativo est similis.] Quare dicuntur Recti? Quia a fronte verborum reguntur, [id est, construuntur, dla tego że przed słowy sámymi bywáją położone, álbo że wyprzedzáją słowá.] Ut, ego amo.

[Ile jest [przypadków] niezależnych? Dwa, mianownik i wołacz [oczywiście kiedy jest podobny do mianownika]. Dlaczego mówi się na nie [przypadki] niezależne? ]
Kn/1643 (I wyd. 1621), s. 1021

Sunt autem sex casus. 1. Nominativus, qui Carisio indice casus propriè non est, sed Positio et recta declinationis regula. ἡ ὀρθὴ [hē orthḕ], εὐθεῖα [eutheîa]. Nominandi casus, Varroni. Miánowaniu służący kształt słów. Positio, Quintilian. Rectus casus, Varro. Nogid.Gelli. Priscian. Obliquos vocant reliquos quinque.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 116 Definicja

Casus Nominandi. Nominativus. Rectus ibidem.

Don/1649, s. [119] Definicja

Quo[t] sunt [casus] recti? Duo. Nominativus et Vocativus, quia à fronte verborum construuntur.

[Ile jest przypadków niezależnych? Dwa. Mianownik i wołacz, ponieważ są tworzone z przodu czasowników.]
Woy/1690, s. 53

Si nomen ex duobus rectis copuletur, uterque declinabitur.

Woy/1690, s. 54

Quae sunt ex recto & obliquo casu composita, in iis rectus tantum declinatur.

Mal/1700, s. 103 Definicja

Spadék miánujący zowie sie Rectus, á wszytkié inszé Oblikwy.

Cell/1725, s. 12 Definicja

Inter Casus, są názwáni, Recti, Nominativus, i Vocativus, ále najprzedniej Nominativus: Inne záś cztery Casus, názywáją się Obliqui. Ponieważ owi rzecz prosto wyznaczáją. Ci zásię zápátrując się ná co innego.

Fook/1768, s. 7, 8

A proprement parler, le Nominatif n'est pas un Câs, car il est la base de tout Discours; mais si on veut l'appeller Câs, il vaudrait mieux, à mon ais, l'appeller Casus regens plutôt, que Casus rectus.

[...]

Lecz Nominativus, będąc fundamentem mowy, powinien się raczej nazywać Casus regens, niżeli Casus rectus, jako go pospolicie zowią.

Łaz/1861, s. 244 Definicja

Piąty przypadek równie jak pierwszy jest niezależny (casus rectus), używamy go tylko wtenczas, gdy na kogo wołamy, lub do kogo przemawiamy.

Mał/1863, s. 287

1. Przypadek Iszy i Vty.

§. 628. Obydwa te przypadki, w gramatyce łacińskiej casus recti nazywane, tém się zbliżają ku sobie, a różnią od wszystkich innych przypadków, że zawsze wyrażają względy od niczego drugiego w zdaniu niezawisłe, czyli: że nigdy niczém nie są rządzone.

Mał/1879, t. I, s. 358

Przyp. Iszy, IVty i Vty razem stanowią pierwszą grupę i nazywać je będziemy GŁÓWNYMI skłonnikami (casus recti): te wynikły z tematu swojego organicznie, niejako w prostéj linii i od razu jako skłonniki; są to też niewątpliwie najstarsze formy deklinacyjne.

Mał/1879, t. II, s. 372 (372-373)

1. Przypadek Iszy i Vty.

§. 619. Obydwa te przypadki główne, w gramatyce łacińskiéj casus recti nazywane, tém się zbliżają ku sobie, a różnią od wszystkich innych skłonników, że wyrażają względy w zdaniu niezawisłe od niczego drugiego.

Powiązane terminy